Trong tập thơ Từ ấy có nhiều sáng tác hay và nó được chia làm ba phần. Trong đó phải kể tới phần Giải phóng. Đó là những bài thơ được viết lúc vượt ngục cho tới thời điểm một năm sau ngày độc lộc. Nó chủ yếu ngợi ca lý tưởng, quyết tâm chiến đấu đánh đuổi giặc cứu nước cũng như niềm vui chiến thắng. Thông qua tập thơ Từ ấy ta có thể cảm nhận được rõ ràng điều đó.

Đời thợ

(Tặng Lung)Một đêm nữa, rồi thôi ra ngục tối Mà lòng anh sao vẫn nặng trăm chiều Ngoài song giăng, trăng sáng biết bao nhiêu Mà anh thấy trời đen như vực thẳm! Mừng lo đó, cuốn trăm vòng rối rắm Hết tù nhưng đời vẫn lắm xiềng gông! Ừ mai đây, chân lại sẽ thong dong Thân rảnh nhẹ không vướng còng xích nữa Anh lại sẽ trở về đeo kiếp thợ Sống hôm nay chẳng biết có ngày mai Hai bàn tay, ấy đó cả gia tài! Anh lại sẽ lần hồi đi bán dạo Bao tuỷ máu, mua ngày hai bữa gạo Với quanh năm, đôi bộ áo quần xanh. Thế rồi sao, còn vợ với con anh ? Trong mí mắt, cảnh gia đình hiện tới Anh lại thấy ổ nhà tranh rách rưới Ngoài ngoại ô, rác bẩn như chuồng heo Nằm soi lưng lở lói dưới ao bèo. Đây là góc buồng xưa trong bóng tối Có tiếng khóc nghe sao buồn nhức nhối Một đứa con ghẻ mụn bám đen ruồi Đang chao mình tấp tểnh đẩy tao nôi Để ru ngủ một thằng em quặn đói. Mẹ chúng nó còn lang thang bước mỏi Ngoài đường xa phố sáng bán chè rao Đó con anh và đó vợ năm nào Xưa đã khổ mà nay càng thêm khổ! Chừ anh lại để nơi đau đớn cũ Hết tù nhưng rồi biết tính sao đây ?Cứ đeo theo mà chắp nối dòng ngày Chỉ trôi tới một vũng lầy biết trước Rồi sẽ chết, ôi vô duyên vô phước Ngựa khô hơi quỵ gối bên đường trường! Chừ sao đây! Về ấp lại tình thương Để lưng vợ tạm nương ngày tháng lạnh Con đỡ đói tới khi vừa mạnh cánh Khỏi dầm sương dãi nắng kiếp lang thang ? Chừ sao đây! Kéo cờ trắng đầu hàng Hay chuyển sức trăm cân đầu búa sắt Gạt phăng hết những tình duyên nhỏ nhặt Để tay ghì riết chặt khối đời to ?Chết con ta ? Nhưng sống vạn đời thơ Ừ chúng cũng là con ta đó cả. Vợ ta chết ? Nhưng sống muôn em ả Nhà ta tan ? Nhưng sống vạn gia đình. Không, phải hy sinh, phải nhất thiết hy sinh Lòng vô sản phải mang tình nhân loại Chí đã quyết ra đi là tiến mãi!Ngoài song giăng, đêm đã biến từ nào Có con nhồng đâu đó hót trên cao Mây ửng đỏ ở ven trời xa rộng…

Một tiếng rao đêm

Ai ăn bánh bột lọc không? Tiếng rao sao mà ướt lạnh tê lòng! Không phải giọng của một hầu đứng tuổi Cao thánh thót hay rồ khan gió bụi Đây âm thanh của một cổ non tơ Mà giây ngân còn vương vẫn dại khờ Trên môi mỏng hãy thơm mùi sữa mẹ. Tiếng rao nhỏ của một em gái bé Không vang lâu, chỉ vừa đủ rao mời Mà giọng còn non quá, yếu dần hơi Nên cái bánh nửa chừng ra cái bén Thôi cũng được, tiếng em vừa ngon đến Rao đi em, kẻo nữa quá khuya rồi… Anh nằm nghe qua cửa khám, xa xôi Tiếng em bước trên đường đêm nho nhỏ Nhưng cũng đủ cho lòng anh lắng rõ. Anh thấy em, mình gió thổi nghiêng nghiêng Như cây dương liễu nhỏ tóc chưa viền Manh áo mỏng che không kín ngực Đầu không nón, bụi sương thầm chấm ướt Đuôi tóc chuôi chừng bảy tám năm thôi! Ấy chân em leo lên bước đường đời Ngày tháng đó trong mủng vài chục bánh. Gia tài đó, mấy đồng xu mỏng manh, Biết bao giờ mà sướng được em ơi! Có ai thương một em bé giữa trời Mà thương nữa cũng đôi người lơ đễnh Kêu em lại, mua cho vài chiếc bánh Trả vài xu và thoa má, ngọt ngào “Ồ cái con bé nó mới ngoan sao Chừng ấy tuổi đã làm ăn bán dạo!”Và con bé đi rồi, tình mới đậu Chưa nồng trên lòng khách, đã phôi pha Theo dáng hình sương khuất, tiếng rao xa…

Tiếng hát đi đày

Tặng Huỳnh Ngọc HuệĐường qua mấy phố Quy Nhơn Nhà sao trông lại yêu hơn mọi lần Người đi quấn áo chen chân Ờ sao như đã quen thân từ nào?Xe ơi, chậm chậm ngừng giây phút Kẻo nữa rồi đây lại khát khao!Nhưng nhà đã rải lơ thơ Người đi mấy bóng vẩn vơ trên đường Đồng xanh gợn nhớ quê hương Bơ vơ tiếng hát bên nương nắng chiềuXa rồi bóng dáng yêu thương cũ Nhạt nhạt ngàn xa buồn cô liêu…Đương lên xứ lạ Kông Tum Quanh quanh đèo chật, trùng trùng núi cao Thông reo bờ suối rì rào Chi chiều chíu chít, ai nào kêu ai?Muốn gầm một tiếng tan u uất Hận bỏng tuôn theo gió thổi dàiĐường lên Đắc Sút, Đắc Pao Đèo leo ngọn thác, cầu treo mặt ghềnh Đìu hiu mấy ải đồn canh Lòng đau lại nhớ các anh những ngày…Chao ôi, xưa cũng chốn này đây Thân bạn vùi xương dưới gốc mây Roi vụt nát tay bầy lính rợ Máu đầm khoái mắt lũ đồn Tây! Mỗi hoàn đá đó bao hoàn huyết Một khúc cầu đây, mấy khúc thây! Hỡi những anh đầu qua trước đó Biết chăng còn lắm bạn đi đày!Đường lên đỉnh núi Đắc Lay Heo heo gió lạnh, sương dày vắng chim Gà đâu gáy động im lìm Mơ mơ mấy xóm tranh chìm trong mâyĐồn xa héo hắt cờ bay Hiu hiu phất lại buồn vây vây lòngCó ai hiểu nổi hờn ghê gớm Trên mắt người trông với núi sương Núi hỡi! Từ đây băng xuống đó Chừng bao nhiêu dặm, mấy đêm đường?

Dưới trưa

Gió khét bụi nồng hè nắng gắt Khách đường xa dưới mặt trời mưa Chân gõ nhịp đi lên bước nhật Miệng vang lừng huýt gió say sưa.Bóng về cội, cây không rưới mát Nóng thiêu đầu, nóng rát chân trơn Đôi má đỏ, mồ hôi trán ướt Khách lau qua với vạt áo sờn.Rải rác bên đường, đôi quán trọ Dừng chân uống ngụm nước bồi hồi Băn khăn khách lại lên đường cũ Không dám cầm lâu phút nghỉ ngơi.Tình đã pân chia cùng đất rộng Lòng không vướng nợ, bén duyên gì Dầu ngăn lối đó, bao nhu cảm Chân vẫn bình yên vượt bước đi.Và cứ tưng bừng theo lửa sống Đường xa vô hạn, đích vô cùng Chân trời lui mãi lan lan rộng Hy vọng tràn lên đồng mênh mông…

Tương thân

Tôi gặp bà con mới một lần Mà sao lòng đã thấy yêu thân Như quen biết tựa ngày xưa ấy Mỗi mặt phong trần, một nét nhăn.Ở cũng bàn tay đã nắm qua Ngón tay gân guốc nhám chai da Cũng mùi lưng khét quen mưa nắng Cũng những lời quê ý thiệt thà.Thôi kể làm chi nỗi đoạn trường Sau ruồng tre ấy, chốn quê hương Tháng ngày chát cổ cơm khoai sắn Rách rưới lều che tạm gió sương.Hiều nhau rồi, hiểu lắm bạn ơi Chừ đây, không đợi nói lên lời Tay cầm tay với lòng chung một Mau xúm lưng nhau dựng lại đời.

Đêm giao thừa

Đêm nay pháo nổ giao thừa Mà người chiến sĩ không nhà còn đi Truông dài, bãi rộng, đồng khuya Người đi như chẳng nhớ gì tết xuân Người đi quên hết gian truân Say mê như một dân quân trên đường Xóm làng phảng phất quê hương Nước non man mác tình thương mặn nồng Song trong mưa gió lạnh lùng Tái tê chân cũng ngại ngù bước gieo Nép lưng vào miếu tranh nghèo Nao nao lòng lại mơ theo cờ hồng.

Tiếng hát trên đê

Thương chồng, em phải thay chồng Thay chồng đi đắp đê công suốt ngày Suốt ngày em lội dưới lầy Lùa bùn vác đất đắp dày đường cao Bụng em không hạt cơm nào Củ chuối em đào, ăn với hổng xanh Trời ơi! Mưa gió còn hành Áo chiếu tan tành, em rét buốt xương! Thầy cai ông xếp không thương Ròi bò còn vụt còn tương lên đầu! Chem cha ba đứa đánh phu Choa đói choa rét, bay thù gì choa? Bay coi Tây – Nhật là cha Sướng chi bay hại nước nhà, bà con? Liệu hồn bỏ thói du côn Bằng không đòn lại trả đòn cho coi!

Vỡ bờ

Bão rơi rồi lại mưa tuôn Bể dâng nước mặn, lụt nguồn tràn sông Hai phen nước bạc ngập đồng Hai phen nước mắt đầy lòng héo hon! Chưa nguôi khóc mạ chết non Ruột đau như mất đứa con đầu lòng Lệ cay đã đổ ròng ròng Nghẹn ngào khóc lúa đòng đòng đen thâm Trời ơi! Công khó quanh năm Bỗng tiêu tan dưới lụt ngâm mấy ngày Cửa nhà, vốn liếng lâu nay Gió mưa một trận, vụt bay cả rồi! Ngẩn ngơ trông ruộng trong trời Khổ ơi là khổ, buồn ơi là buồn! Vì ai đê vỡ nước tuôn Để cho lụt bể, lụt nguồn triền miên? Chém cha lũ giặc cường quyền Gian tham cướp sạch của tiền dân ta Đàn ca đú đởn xa hoa Túi đầy chẳng chịu nhả ra một hào Mặc ta chống với trời cao Đê điều sụt lở bay nào biết chi! Yên vui, bay cứ ngủ khì Mặc ta với ruộng, chết đi nửa người! Còn chi đâu nữa vụ mười Mà bay cứ chực cướp nồi cơm ta? Chém cha cái lũ giặc già Dân ta tức nước vỡ bờ rồi đây! Đói lòng không thể khoanh tay Anh em ơi quyết phen này dậy lên! Đồng tâm đoàn kết vững bền Đánh tan Nhật-Pháp giành quyền tự do. Mai sau lúa mới đầy bồ Việt Nam ta mới ấm no đời đời!

Đi

(Tặng bạn trẻ)Đi, bạn ơi, đi! Biệt tháng ngày Hoang mang không định hướng tương lai Buồn thiu như dưới chiều quê lặng Dải nước mương lê xuống vũng lầy.Đi, bạn ơi, đi! Sống đủ đầy Sống trào sinh lực, bốc men say Sống tung sóng gió thanh cao mới Sống mạnh, dù trong một phút giây.Đi, bạn ơi, đi! Cả cuộc đời Của ta nào chỉ của ta thôi! Đã vay dòng máu thơm thiên cổ Phải trả ta cho mạch giống nòi!Trả hết, không quyền tiếc mảy may Trả ngay không hề khất rày mai Nước non rên xiết trong xiềng xích Đã giục ta ra giữa chiến đài!Và vạn anh hùng trên gió mây Và nghìn thế hệ tới sau đây Đương nhìn ta đó! Đi đi bạn Cất nhẹ thân lên giữa phút nàyNỗ lực bình sinh diệt địch cừu Chúng ta nào phải lũ phiêu lưu Tùng bừa sinh ạng lên đùa bỡn Với gió mây như đứa thả diều.Ta đã đi, là ta quyết đi! Đạp bằng trở lực, vượt gian nguy Ngực còn thoi thóp, tim còn đập Còn nghiến răng giương thẳng nghĩa kỳ!

Đói! Đói

Lúa mùa mất sạch mọi nơi Giặc còn vơ vét hết nồi đến thăng! Đói xo khắp xóm khắp làng Rau dưa chết giá, ngô lang xạc xờ Buồn trông đồng trắng bãi khô Lúa chiêm thôi hết ước mơ đầy nồi! Một quan gạo sáu lon thôi Không tiền mua cám mà nuôi mẹ già Cháu thơ đói lả ôm bà Con đeo chân bố khóc la đêm ngày!Bà con ơi, tính sao đây? Bã nâu thính trấu nhét đầy bụng sao? Ăn xin, xin chẳng có nào Nằm lăn mà khóc, mà gào ai thương? Há đành chết lặng trên giường Há đành gục xuống bên đường chết queo?Dậy đi, hỡi bạn đói nghèo Tay cầm thúng mủng, lưng đèo cháu con Sợ chi doạ nạt roi đòn Rủ nhau ta tới công môn ta đòi Phát cho ta gạo ngô khoai Cứu dân đi hỡi các ngài mặt mo! Lúa ta chất ứ đầy kho Dành cho ai hưởng, chẳng cho ta dùng? Phát ngay cho kẻ bần cùng Mẹ cha, con cháu, vợ chồng ta ăn! Bà con ơi, chớ tần ngần Cứu đời ta sống, phải cần tay ta! Tiến lên hăng nữa, đừng tha Cầm dao, cầm súng xông ra phen này! Đánh cho giặc Nhật tan thây Vằm cho nát mặt cả bầy Việt gian Diệt trừ phát-xít dã man Việt Nam độc lập hoàn toàn tự do Đời dân ta mới ấm no!
Trên đây là những bài thơ hay trong tập thơ Từ ấy mà chúng tôi đã chọn lọc và muốn chia sẻ cùng với bạn. Đó là một tập thơ rất hay và độc đáo. Qua đó ta cảm nhận được một nhà thơ xuất sắc. Đó không chỉ là nhà thơ của riêng ai, mà là nhà thơ của tất cả thanh niên và cũng chính là nhà thơ của tương lai. Đừng quên đón đọc phần cuối trong tập thơ Từ ấy bạn nhé!