Tập thơ Từ ấy chính là sáng tác đầu tay của Tố Hữu. Nó gồm 71 bài và được sáng tác trong thời gian 10 năm từ 1936 cho tới 1946. Thông qua tập thơ này ta có thể cảm nhận rõ ràng và sâu sắc những chuyển biến tâm lý của người chiến sĩ cách mạng. Hãy cùng theo dõi tập thơ Từ ấy để hiểu thêm về phong cách sáng tác của nhà thơ này bạn nhé!

Mồ côi

Con chim non rũ cánh Đi tìm tổ bơ vơ Quanh nẻo rừng hiu quạnh Lướt mướt dưới dòng mưa.Con chim non chiu chít Lá động khóc tràn trề Chao ôi buồn da diết Chim ơi biết đâu về.Gió lùa mưa rơi rơi Trên nẻo đường sương lạnh Đi về đâu em ơi Phơi thân tàn cô quạnh!Em sưởi trong bàn tay Cho lòng băng giá ấm Lìa cành lá bay bay Như mảnh đời u thảm!Con chim non không tổ Trẻ mồ côi không nhà Hai đứa cùng đau khổ Cùng vất vưởng bê thaRồi ngày kia rã cánh Rụi chết bên đường đi… Thờ ơ con mắt lạnh Nhìn chúng: “Có hề chi!”.

Hai đứa trẻ

Tôi không dám mời anh đi xa lạ Tìm đau thương trong xã hội điêu tàn Kể làm sao cho hết cảnh lầm than Lúc trái ngược đã tràn đầy tất cả!Này đây anh một bức tranh gần gũi: Nó thô sơ? Có lẽ. Nhưng trung thành. Nó tầm thường? Nhưng chính bởi hồn anh Chê chán kẻ bị đời vui hắt hủi.Hai đứa bé cùng chung nhà một tuổi Cùng ngây thơ, khờ dại, như chim con Bụi đời dơ chưa vẩn đục hồn non Cùng trinh tiết như hai tờ giấy mới.Ồ lạ chửa! Đứa xinh tròn mũm mĩm Cười trong chăn và nũng nịu nhìn me. Đứa ngoài sân, trong cát bẩn bò lê Ghèn nhầy nhụa, ruồi bu trên môi tím!Đứa chồm chập vồ ôm li sữa trắng Rồi cau mày: “Nhạt lắm! Em không ăn!”. Đứa ôm đầu, trước cổng đứng treo chân Chờ mẹ nó mua về cho củ sắn!Đứa ngây ngất trong phòng xanh mát rượi Đây ngựa nga, đây lính thổi kèn Tây. Đứa kia thèm, giương mắt đứng nhìn ngây Không dám tới, e đòn roi, tiếng chưởi!Vẫn chưa hết những cảnh đời đau khổ Nhưng kể làm chi nữa, bạn lòng ơi! Hai đứa kia như sống dưới hai trời Chỉ khác bởi không cùng chung một tổ:Đứa vui sướng là đứa con nhà chủ Và đứa buồn, con mụ ở làm thuê.

Tương tri

Anh không hỏi từ đâu Em lạc loài trôi tới Hỏi mà chi em hỡi Càng thêm tủi lòng nhau!Anh đã biết rằng em Sống rày đây mai đó Trong bụi đời sương gió Bên xó chợ chân thềm.Chiều hôm nay gió lạnh Đẩy em tới buồng anh Em ơi nghèo không bánh Anh chỉ có chút tình…Anh nhìn em không nói Nhẹ nhẹ để bàn tay Trên đầu non tóc rối Rũ rợi xõa ngang mày.Nhìn anh không chớp mắt Em chẳng nói năng gì Hai đứa con phiêu bạt Bữa ni thành tương tri…

Đi đi em!

Rứa là hết! Chiều ni em đi mãi Còn mong chi ngày trở lại Phước ơi! Quên làm sao, em hỡi, lúc chia phôi Bởi khác cảnh, hai đứa mình nghẹn nói.Em len lét, cúi đầu, tay xách gói Áo quần dơ, cắp chiếc nón le te Vẫn chưa thôi, lời day dứt nặng nề Hàng dây tiếng rủa nguyền trên miệng chủ!Biết không em, nỗi lòng anh khi đó ? Nó tơi bời đau đớn lắm em ơi! Bàn chân em còn luyến tiếc không rời Nơi em đã cùng anh vui phút chốc.Những đêm tối, anh viết bài em học Cho em quên bớt nỗi nhọc ban ngày Nơi bao nhiêu âu yếm tuổi thơ ngây Anh đã trút cho lòng em tất cả!Em ngoái cổ nhìn anh ta chỉ trả Thầm cho nhau đôi mắt ướt ly sầu! Biết làm sao, em hỡi, nói cùng nhau ? Tiếng chưởi mắng vẫn phun hoài, nhục nhã!Thì em hỡi! Đi đi, đừng tiếc nữa! Ngại ngùng chi ? Nấn ná chỉ thêm phiền! Đi đi em, can đảm bước chân lên Ừ đói khổ đâu phải là tội lỗi!Anh mới hiểu: càng ngậm ngùi khổ tủi Càng dày thêm uất hận của lòng ta Nuôi đi em, cho đến lớn, đến già Mầm hận ấy trong lồng xương ống máuĐể thêm nóng mai kia hồn chiến đấu Mà hôm nay anh đã nhóm trong lòng!

Tháp đổ

Ai lẩn thẩn đem màu tươi hoa lá Rắc trên cành khô chết nhựa trong cây ? Ai khờ dại nhặt từng viên gạch rã Băng bó sườn cổ tháp đã lung lay ?Cây dù gượng xanh lại ngày xuân cũ Tháp dù mong hàn lại vết phong sương Mộng ảo tất! Gió lùa cây xiêu đổ Tháp chênh vênh tan sập dưới chân tườngThi sĩ hỡi! Đi tìm chi vơ vẩn Trong hồn già đã chết những yêu mơ ? Có lành đâu vết thương đầy oán hận Có tan đâu khi uất tự bao giờ ?Này hãy nghe cả lâu đài xã hội Chuyển rung trong biển máu ngập tràn trề. Này hãy nghe một thời đang hấp hối Trong mồ đêm dĩ vãng sắp lui về.Hãy cắt đứt những dây đàn ca hát Những sắc tàn vị nhạt của ngày qua Nâng đón lấy màu xanh hương bát ngát Của ngày mai muôn thuở với muôn hoa.

Hãy đứng dậy

Người ta lớn bởi vì ngươi cúi xuống Hỡi nhân dân hãy đứng thẳng lên! (Ma-rat)Người ta lớn bởi vì ngươi quỳ xuống Có gì đâu ta cầu khẩn van lơn? Có gì đâu ta ôm mối căm hờn? Hãy đứng dậy, ta có quyền vui sống!Ai đi gõ vào cửa lòng lạnh ngắt Và thiết tha năn nỉ với hồn say Trên muôn thây, tiệc rượu máu tràn đầy? Không! Không thề sống như bầy hành khất!Hãy đứng dậy! Ta có quyền vui sống! Cứ tan xương, cứ chảy tuỷ, cứ rơi đầu! Mỗi thây rơi sẽ là mỗi nhịp cầu Cho ta bước đến cõi đời cao rộng.

Hồn chiến sĩ

Em hãy vặn dây đàn lên tí nữa Và hãy cao giọng hát khúc sầu bi Đưa ngón tay nhỏ mềm, em hãy lựa Tiếng đàn sao cho nức nở, lâm ly!Em không khóc, nhưng sao anh muốn khóc Em không than, anh lại những buồn đau Con chim non không đợi chờ cánh mọc Cơ khổ em mới ngần ấy tuổi đầu!Vui sao được, hở em, thân gầy gõ Ôm đàn đi chưa vững trên đường mòn Trí vẩn vơ nghĩ đến đàn em nhỏ Vây quan giường mẹ ốm ngóng chờ con.Trẻ nhà sang nô đùa trong bóng mát Em lạnh lùng nhìn chúng, bước chân qua Em mạnh bạo chống bất công, tàn ác Không cầu xin, không cất tiếng kêu caEm sẵn có linh hồn người chiến sĩ Ngạo nghễ cười với nắng sớm sương đêm Buông tiếng dây não nùng em mai mỉa Cả một thời dưới ách nặng, nằm im!

Ly rượu thọ

Mã Chiếm Sơn buông cương và ngẫm nghĩ Ngựa rung đầu hí lạnh giữa tàn quân Đồi phong xa bốc khói, đỉnh non gần Đã khuất phục dưới lá cờ binh Nhật. Trán kiêu hãnh lần đầu trông xuống đất Mã nghẹn ngào: “Thôi hết, Mãn Châu ơi!” Và quân binh cúi lặng chẳng nên lời…Rồi từ đó, và gươm vàng võ phục Và cừu hận và lòng sôi rửa nhục Mã chôn sâu trong một cõi trời riêng Buông hồn đau, liễu rủ suối ưu phiền. Cốt oanh liệt đã khoác màu ẩn sĩ Rượu cứ rót cho say sưa lạc hỉ Đàn ca lên cho át tiếng đầu rơi Dưới gươm bay vun vút loáng xanh trời. Mãn Châu quốc đang những giờ hấp hối Gượng kêu lên, hỡi ôi lời trăn trối: “Chiếm Sơn đâu, cứu nước, Chiếm Sơn ơi!” Thì nơi kia Mã vén trướng, tươi cười Cúi lạy mẹ chúc mừng ly rượu thọ. Đào xuân thắm dâng hương vào cửa sổ Bạc xuân trong rắc trắng mái hành lang.Mẹ ngồi yên, như cốc nước e tràn Không dám động – và nhìn con lặng lẽ Nhưng mắt yếu bỗng rưng rưng ngấn lệ Trán nhăn nheo bỗng ửng máu tim già Và bàn tay run rẩy đỡ ly ngà Bỗng quật xuống nền hoa: ly rượu vỡ! Ly rượu vỡ tan tành. Ôi bỡ ngỡ Ôi hãi hùng. Mã tướng run toàn thân!Lần đầu tiên, Mã tướng run toàn thân! Ngoài chiến địa, Chiếm Sơn hằng ngạo nghễ Trông lửa đạn là trò chơi con trẻ Mà hôm nay Mã tướng run toàn thân Mà hôm nay Mã tướng chết hai phần! Nét nghiêm khắc cong vòng cung môi mỏng Nghe sôi sục cả linh hồn nóng bỏng. Người mẹ già thét lớn: “Mã Chiếm Sơn!” (Mã run lên) “Đâu giọt rượu căm hờn? Mãn Châu quốc nghe không mày, rên rỉ Dưới gót sắt của Phù Tang ích kỷ Đang mang quân giày xéo cả Trung Hoa Nước Trung Hoa yêu dấu của lòng ta Đã thống khổ bởi bao xiềng ngoại quốc! Chưa vừa ư những tai ương thảm khốc Đã đè trên dân tộc nước non mày! Có chi vui sông núi đỏ tràn thây Mà Mã tướng ngày nay dâng rượu cúc? Rượu cúc ấy, Chiếm Sơn, là rượu nhục!”Rừng phương xa loáng bạc nắng lung lay Hoa đào bay, trước cửa, hoa đào bay Trong hoa tuyết trắng ngần rơi lả tả… Và xuân ấy năm nghìn quân của Mã Đánh tan xương của Nhật, một sư đoàn.

Xuân lòng

Nắng xuân tưới trên thân dừa xanh dịu Tàu cau non lấp loáng muôn gươm xanh Ánh nhởn nhơ đùa quả non trắng phếu Và chảy tan qua kẽ lá vườn chanh.Gió nhè nhẹ, hương cỏ cây nhè nhẹ Thoảng bay lên, hương mạ dưới đồng xa Tự đâu đó, hương muôn hoa mới hé Như khói trầm từ đỉnh rộng bao la.Hơi xuân ấm trả cho trời đất lặng Tiếng reo ca nhí nhảnh và ngây thơ Của đàn sáo say phơi mình dưới nắng Chim nghệ vàng rỉa cánh trên nhành tơ…Xuân trong sáng, xuân thơm, xuân ríu rít Nhưng xuân đâu tươi đẹp, không xuân lòng ? Ôi xuân nay chỉ là xuân lạnh chết Trong buồn đau phẫn uất của công nông!Xuân nay chỉ một mùa tang đẫm máu Lòng người đang thét nỗi bi ai Đứng phắt dậy ? Hỡi muôn hồn phấn đấu Phá bất bình, mưu sống cho ngày mai…Rồi xuân ấy, cả nhân quần vui vẻ Nắm tay nhau, tuy khác tiếng, màu da Giẩm chân lên những núi sông chia rẽ Và ôm nhau thân ái cùng vang ca.

Dửng dưng

Du khách bảo đây vườn kín đáo Với hương dìu dịu, ý ngàn xưa Thời mây xanh nhạt màu hư ảo Đây xứ mơ màng, đây xứ thơ…Cô gái thẫn thờ vê áo mỏng, Nghiêng nghiêng vành nón dáng chờ ai Ven bờ sông phẳng con đò mộng Lả lướt đì về trong gió mai…Thành quách trăm năm sầm mặt lạnh Ngọn cờ uể oải vật vờ lay Lâu đài đường bệ màu kiêu hãnh Áo gấm hài nhung cánh phượng bay.Ta nện gót trên đường phố Huế Dửng dưng không một cảm tình chi Không gian sặc sụa mùi ô uế Mà nước dòng Hương mãi cuốn đi…Ý chết đã phơi vàng héo úa Mùa thu lá sắp rụng trên đường Mơ chi ảo mộng ngàn xưa nữa ? Cây hết thời xanh đến tiết vàng!Ai tưởng ngàn năm nương đất ấy Mầm non thêm nhựa, lá thêm tươi Ôi mỉa mai hồn ta chỉ thấy Rêu hèn sống gửi nhánh khô thôi.Ai tưởng thiên đường sao nhấp nhánh Tài hoa tinh kết, ngọc long lanh Ta chỉ thấy nơi đây mồ lạnh Chôn linh hồn đắm đuối hư danh.

Đông Kinh nhuộm máu

(Tặng những người đàn bà Nhật chết trên đường sắt Đông Kinh)Nhật hoàng! Nhật hoàng! Trên ngai vàng chễm chệ Uất hận của Phù Tang Đã vang cùng sóng bể!Trong lầu son lộng lẫy Phe phẩy quạt ngà xinh Nghe không ngươi huyết chảy Trên đường sắt Đông Kinh?Nghe không ngươi lời van Từ đáy lòng tha thiết:Thôi bàn tay hung tàn Bắt chồng con ta chếtBiết bao nhiêu quả phụ Nhăn trán nhìn va-gông Bao nhiêu nàng ủ rũ Run rẩy đứng trông chồng!Bỗng lay động ngàn binh Còi tàu vang tiếng thét Và đoàn xe rùng mình Sắp lăn vào cõi chếtVà khối người kinh hãi Xúc động bởi tình thương Như một đoàn hổ dại Cùng tuôn đổ ra đườngTung cao mulôn bàn tay Những bàn tay rối loan:Hỡi thiên tử cao dày Vì chúng tôi cứu nạn!Lần thứ hai còi thétMặc! chúng tôi nằm đây! Hỡi Thiên hoàng soi xét Chiến địa đã tràn thây!Còi lại thét. Không thôi Vẫn nhường lời nức nở:Trả chồng con chúng tôi Hỡi Thiên hoàng muôn thuở!Thiên hoàng trong cung điện Lạnh ngắt, nghe gì đâu? Và đoàn xe cứ nghiến Tan nát những xương đầu.Nhật hoàng! Nhật hoàng! Trên ngai vàng chễm chệ Uất hận của Phù Tang Đã vang cùng sóng bể!

Vú em

Nàng gửi con về nương xóm cũ Nghẹn ngào trở lại đẩy xe nôi Rồi từ hôm ấy, ôm con chủ Trong cánh tay êm, luống ngậm ngùiNàng nhớ con nằm trong tổ lạnh Không chăn, không nệm ấm, không màn Biết đâu trong những giờ hiu quạnh Nó gọi tên nàng tiếng đã khan!Rồi từ hôm ấy, dưới đêm sâu Hồi hộp nàng ra vịn cửa lầu Nhìn xuống ven trời dày bóng nặng Tìm nghe trong gió tiếng con đâuGió vẫn vô tình lơ đãng bay Những tàu cau yếu sẽ lung lay Xạc xào động cánh đau lòng mẹ Nghe tiếng lòng con vẳng tới đây!Ta thấy nàng nghiêng mình rũ rượi Gục đầu thổn thức trong bàn tay… Bạn ơi, nguồn thảm sầu kia bởi Số phận hay do chế độ này?

Lao Bảo

Đèo cao vút vươn mình trong lau xám Đá uy nghiêm trầm mặc dưới trời tro Gió nói gì với rừng sâu u ám Đường sao run, tê tái cả hồn thơ!Xe dừng lại! Tường ai xây tháp núi ? Một thành trì đổ nát những ngày xưa Của một giống dân vùi trong máu bụi Nay điêu tàn, khối đá đứng chơ vơ ?Vũng nước đọng ven bờ hoen sắc gạch Đàn muỗi rừng huyên náo vù vù bay Chao hiu quạnh! Trên vùng khô đỏ chạch Không vết chân, không một dấu đường cày.Là Lao Bảo, chốn này đây, Lao Bảo Tên đun sôi sùng sục tuỷ xương tàn Là nơi đây, nấm mồ bao khối não Là nơi đây, huyết ứ dưới lời than!Là nơi đây, pháp trường thân chiến sĩ Nát bầm da quằn quại là nơi đây Roi đế quốc, báng súng trường quất xé Thịt hy sinh của những kiếp đi đầy!Nhắm mí mắt: chờn vờn trong đêm tối Nhánh xương khô khua rợn cả lòng tôi Tim không khóc, nhưng sôi lên, dữ dội Sóng máu hờn nào uất khí tanh hôi.Hỡi chiến sĩ rữa tan trong mả loạn Hãy về đây trong đáy giếng hồn tôi! Hãy về đây những ảnh hình ly tán Nấu sôi niềm oán hận của muôn đờiCho tôi hưởng tinh thần hăng chiến đấu Cho da tôi dày dạn với ngày mai Cho tôi hiến đến cuối cùng suối máu Để nhuộm hồng bao cảnh xám bi ai!
Trên đây là những bài trong tập thơ Từ ấy. Đây là một tập thơ hay và đã làm nên tên tuổi của nhà thơ Tố Hữu. Nó có vai trò khẳng định sự lãnh đạo của Đảng trong văn học nghệ thuật. Và cũng chính là bước ngoặt cho việc phát triển thơ ca Việt Nam hiện đại. Đừng quên đón đọc các bài tiếp theo trong tập thơ này bạn nhé!