Tập thơ “Bếp Lửa” là một trong những tập thơ tạo nên tên tuổi của ( Nguyễn Việt Bằng), tập thơ gồm 21 bài thơ. Cùng theo dõi, chi tiết từng bài thơ hay trong tập thơ Bếp Lửa để thấy được chất văn, giọng điệu của nhà thơ Bằng Việt nhé.

Kỷ niệm về Chê Ghêvara

1 Kỷ niệm khi ấy rất trong Với một giọng vang rung Như niềm vui tháng Sáu Lúc con chim bay cao gọi nắng mùa hè, Bạn đã kể tôi nghe Về Xiera Maextơra hùng tráng Về những người con Cuba quả cảm Về Phiđen và Chê Ghêvara.Kỷ niệm khi ấy lan xa Như một đường dây theo chưa tới đích “Ghêvara mất tích!” Bạn kêu lên trước ánh sáng thần kỳ… Cơn mơ bỗng dắt tôi đi Qua lau lách những lối mòn du kích Những nơi còn thở thách Còn khổ đau, xiềng xích, Ghêvara còn đi…Ghêvara có tới Việt Nam? Tới những rừng Tây Nguyên Làm hầm chông bẫy đá Lội những vạt bùn U Minh vất vả Chèo ghe qua Đồng Tháp Mười Bắn khẩu súng “ngựa trời” Ngủ trong lần lá “nóp” Những liên tưởng rọi như làn chớp Soi lòng tôi, lòng bạn trong nhau…2 Tất cả bỗng cắt ngang đột ngột Ghêvara mất rồi! Kỷ niệm ngỡ xa vời Bỗng gần trong gang tấc Kỷ niệm mơ hồ nhất Bỗng xát lòng diết da!Chê Ghêvara! Chê Ghêvara! Đi mở “những Việt Nam trên thế giới” Ở khắp trăm miền Anh tới Anh muốn nơi nào cũng hoá Việt Nam! Những liên tưởng lan man Trong lòng còn náo nức Hôm nay bỗng tôi tin là thực: Ghêvara đã tới Việt Nam rồi!Ôi đêm nay sao quá bồi hồi Đêm rất sâu mà không yên ổn Mở mắt thấy bầu trời thật lớn Ngôi sao nào cũng nhắc “Ghêvara”!Bạn ơi! Hai bán cầu rất xa Đêm nay bạn ở đâu Sao bỗng chốc ta gần nhau thế nữa? … Ôi có phải tâm hồn như ngọn lửa Kỷ niệm không ngừng thổi gió lên?Viết khi nghe tin Chê Ghêvara hy sinh ở Bolivia giữa “Năm Việt Nam anh hùng 1967” (Tên năm do Phiđen Caxtơrô và đất nước Cuba đặt, để suy tôn Việt Nam, năm 1967).

Beethoven và âm vang hai thế kỷ

(Tặng A.M.)1 Nghĩ chi em, bốn tiếng sấm bão bùng Bốn tiếng đập dập vùi số phận Bốn cái tát trong cuộc đời gián gậm Bốn thanh âm dựng đứng tâm hồn lên!Trái tim không bình yên, không một phút bình yên Trái tim lớn mang niềm đau khổ lớn Trái tim trải những vòng sóng gợn Lan truyền đi mãi mãi đến tương lai…Em đừng mong khúc nhạc để vui tai Đây là nhạc của châu Âu gầm thét Tiếng kèn trận, người đi như nước xiết Tiếng thác xô, tung toé bọt căm thù!Ai kêu lên dưới ánh nếu tù mù: “Từ chiến đấu sẽ sinh ra chân lý” Tiếng trống thúc bàng hoang hai thế kỷ Phải đâu giờ đến lúc đã nên quên ?2 Em ở giữa châu Âu, bao bọc những bình yên Hạnh phúc thả trầm tư trong tiếng nhạc Hay như thói quen, như nụ cười biếng nhác Bê-tô-ven thành một khúc đàn ru!Em ở giữa hồ thu sâu lắng sóng thu Nhạc lay động vầng trăng trong thổn thức Em chưa biết vầng trăng đi cứu nước Chưa biết trăng thành du kích phương naoNghĩ chị em, những tiếng giận sôi trào Của thế kỷ hai mươi đang chiến đấu Trăng du kích soi dặm đường chảy máu Trăng chẳng vô tình như góc phố nơi em!Ec-mông ư? Hãy dạo khúc đàn lên Em sẽ hiểu tiếng rên trong áp bức Tiếng hát nhân dân ứ dồn uất ức Tiếng gươm đao đòi chặt đứt xiếng gông!Sau giấc mơ xưa, giờ lại có Ec-mông Đứng trước cọc hành hình, hăm bốn tuổi – “Hãy nhớ lấy lời tôi!” – Anh nói, Phút giây đi vĩnh viễn chẳng quay đầu Anh thành người giao ước với mai sau…3 Nghĩ chi em? Nghĩ chi em? Từng phút Giữa thế kỷ như lò lửa đốt Không cho ai hờ hững bình yên Trận tuyến chia đôi, em đứng ở giữa Dù chỉ ngồi nghe nhạc Bê-tô-ven!Bốn tiếng đập xót lòng em có phải Những ở khắp mọi miền trên thế giới Hãy còn nguyên bao tiếng đập giày vò Bao vết roi lằn máu tự do Bao họng súng, giày đinh xâm lược Mỹ ?“Từ chiến đấu sẽ sinh ra chân lý” Cho vòng yêu thương mở giữa con người Bê-tô-ven đã từng khao khát thế Bê-tô-ven như người đồng chí Bê-tô-ven như người chiến sĩ Gióng hồi chuông Giao hưởng của Niềm vui!Ôi thế kỷ ra hoa trong lửa bỏng Đừng để nguội, em ơi, bàu máu nóng Đừng ngồi yên mong cuộc sống bình yên Khi bốn tiếng vang tàn khốc còn nguyên!Carpates, 1964

Bếp lửa

Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi, Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy, Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!Tám năm ròng, cháu cùng bà nhóm lửa Tu hú kêu trên những cánh đồng xa Khi tu hú kêu, bà còn nhớ không bà? Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế. Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế! Mẹ cùng cha công tác bận không về, Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe, Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học, Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc, Tu hú ơi! Chẳng đến ở cùng bà, Kêu chi hoài trên những cánh đồng xa?Năm giặc đốt làng cháy tàn cháy rụi Hàng xóm bốn bên trở về lầm lụi Đỡ đần bà dựng lại túp lều tranh Vẫn vững lòng, bà dặn cháu đinh ninh: “Bố ở chiến khu, bố còn việc bố, Mày có viết thư chớ kể này kể nọ, Cứ bảo nhà vẫn được bình yên!”Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen, Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn, Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…Lận đận đời bà biết mấy nắng mưa Mấy chục năm rồi, đến tận bây giờ Bà vẫn giữ thói quen dậy sớm Nhóm bếp lửa ấp iu nồng đượm, Nhóm niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi, Nhóm niềm xôi gạo mới, sẻ chung vui, Nhóm dậy cả những tâm tình tuổi nhỏ… Ôi kỳ lạ và thiêng liêng – bếp lửa!Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu, Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả, Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: – Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?…Kiev, 1963

Đi chợ Tết

Bản Sán Dìu xanh hơi khói lên Sương ủ cành xuân, đất ẩm mềm Hôm nay xuống chợ như đi hội Khi chị cài hoa lên áo em!Bản Sán Dìu bắn máy bay rơi! Hôm nay đi chợ quên đường thôi! Bốn bên thắt nút dây lưng tía Ai cũng cùng em chia nỗi vui…Một thoáng rồng lên núi ngậm tăm Lăn lộn xông pha tính hướng tầm, Công đi săn Mỹ như săn thú Chửa bắn rơi xong, bụng chửa mừng!Bản Sán Dìu thắng xong, trẻ quá! Vồng cải vàng hoe, tươi tắn lạ! Em xuống triền núi dốc như say Mùi cúc thơm khi nào không hayQuay lại nhìn bóng mây Tam Đảo Biết chị đang ngồi trực đổi phiên Hôm nay chị đi chợ mua nhiều lắm Chị ngóng lâu về đến phát ghen!Nhưng vui chân quá, vui chân thế! Chị ơi, thôi chị chẳng nên hờn. Hôm nay đi chợ quên đường nhá! Đánh Mỹ rồi, em lại trẻ con!…1967

Giữa thác người dâng

Sông tới ngã ba ùn sóng lớn Màu áo hành quân nói sắc rừng Cò vỗ cánh bay vào ráng đỏ Chiều có gì đâu, cũng lạ lùng!Mắt soi vào trong nhau Trên chuyến phà sang mau Bom ở bờ kia gỡ hết Xe đã dồn xe như nước xiết Nhìn nhau, ai cũng thấy thân thương Một ánh màu xuân sáng dập dờnSông Cầu quân sang như thác chuyển Sông Mã xe vào chuyến lại chuyến Sông Hồng đường hai ngả ngược xuôi Ngã ba sông sóng dồi Ngã tư đường còi kéoThế trận dàn khắp nẻo Những trung đoàn, mũ lấp ánh lân tinh Núi ngỡ che trong bóng mình Cả giải Ngân Hà sa xuống!Ôi thèm quá nhịp tim rung lớn Thu trọn vào ngọn thác chiều nay Thèm sao đánh dấu mỗi đường dây, Mỗi cành lá đi lên chiến thắng Thèm nhớ hết trăm điều nhỏ lắm Đang góp nên sự nghiệp anh hùng…Dòng thác ơi, dòng thác phi thường Có phải đêm nay xuôi về một hướng Mà trong bước triệu người vui sướng Ta thấy dáng đi những mùa đoàn viênDòng thác ơi, dòng thác vô biên Cứ chân đất mà đi vào lịch sử Cứ thế thành bất tử Từ cái bình thường mỗi buổi chiều nay!…Xuân 1968 1967

Gửi một bạn Cu-ba

1 Kỷ niệm khi ấy rất trong Với một giọng vang rung Như niềm vui tháng sáu Lúc con chim bay cao gọi nắng mùa hè… Bạn đã kể tôi nghe Về Xi-e-ra Ma-e-xtơ-ra hùng tráng Về những người con Cu-ba quả cảm Về Phi-đen và Chê Ghê-va-ra.Kỷ niệm khi ấy lan xa Như một đường dây theo chưa tới đích “Ghê-va-ra mất tích!” Bạn kêu lên trước ánh sáng thần kỳ… Cơn mơ bỗng dắt tôi đi Qua lau lách những lối mòn du kích Những nơi con thử thách Còn khổ đau, xiếng xích Ghê-va-ra còn đi…“Ghê-va-ra có tới Việt Nam?” Tới những rừng Tây Nguyên Làm hầm chông, bẫy đá Lọi những vạt bùn U Minh vất vả Chèo ghe qua đồng Tháp Mười Bắn khẩu súng (ngựa trời) Ngủ trong lần lá (nóp) Những liên tưởng giọi như lànchớp Soi lòng tôi, lòng bạn trong nhau…2 Tất cả bỗng cắt ngang đột ngột Ghê-va-ra mất rồi! Kỷ niệm rất xa vời Bỗng gần trong gang tấc Kỷ niệm mơ hồ nhất Bỗng xát lòng diết da!Chê Ghê-va-ra Đi mở (những Việt Nam trên thế giới) Ở khắp trăm miền Anh tới Anh muốn nơi nào cũng có Việt Nam! …Những liên tưởng lan man Trong lòng còn náo nức Hôm nay bỗng tôi tin là thực: “Ghê-va-ra đã tới Việt Nam rồi!”Ôi đêm nay sao quá bồi hồi Đêm rất sâu mà không yên ổn Mở mắt thấy bầu trời thật lớn Ngoi sao nào cũng nhắc Ghê-va-ra…Bạn ơi! Hai bán cầu rất xa Đêm nay bạn ở đâu Sao bỗng chốc ta gần nhau thế nữa!… Ôi có phải tâm hồn như ngọn lửa Kỷ niệm không ngừng thổi gió lên?(Nhân nghe tin Ghê-va-ra hy sinh ở Bô-li-vi, giữa “năm Việt Nam anh hùng”)

Học trò Hà Tĩnh

Tặng Nghiêm Đa VănGiao thông hào bên bãi tha ma Một ngọn đèn soi, sâu hai thước Quầng sáng tròn ôm đôi mái đầu. Đây là đâu? Cả thế giới chưa từng biết!Côpécních và Niutơn đã cùng các em xuống đấy Ơcơlit và Pitago đã cùng các em xuống đấy Bên bãi tha ma, ngọn đèn dầu rực cháy Bên bãi tha ma, đang bắt đầu tương lai. Các em là ai? Cả thế giới chưa từng biết! Nhưng mai mốt, quân thù giãy chết Các em lên, đưa cơ khí vào đồng Đưa điện vào làng, đưa đập ngăn sông Cả thế giới sẽ lặng người bên hố: Biết lương trí mình được thắp lên ở đó!1966

Kỷ niệm về Chê Ghêvara

1 Kỷ niệm khi ấy rất trong Với một giọng vang rung Như niềm vui tháng Sáu Lúc con chim bay cao gọi nắng mùa hè, Bạn đã kể tôi nghe Về Xiera Maextơra hùng tráng Về những người con Cuba quả cảm Về Phiđen và Chê Ghêvara.Kỷ niệm khi ấy lan xa Như một đường dây theo chưa tới đích “Ghêvara mất tích!” Bạn kêu lên trước ánh sáng thần kỳ… Cơn mơ bỗng dắt tôi đi Qua lau lách những lối mòn du kích Những nơi còn thở thách Còn khổ đau, xiềng xích, Ghêvara còn đi…Ghêvara có tới Việt Nam? Tới những rừng Tây Nguyên Làm hầm chông bẫy đá Lội những vạt bùn U Minh vất vả Chèo ghe qua Đồng Tháp Mười Bắn khẩu súng “ngựa trời” Ngủ trong lần lá “nóp” Những liên tưởng rọi như làn chớp Soi lòng tôi, lòng bạn trong nhau…2 Tất cả bỗng cắt ngang đột ngột Ghêvara mất rồi! Kỷ niệm ngỡ xa vời Bỗng gần trong gang tấc Kỷ niệm mơ hồ nhất Bỗng xát lòng diết da!Chê Ghêvara! Chê Ghêvara! Đi mở “những Việt Nam trên thế giới” Ở khắp trăm miền Anh tới Anh muốn nơi nào cũng hoá Việt Nam! Những liên tưởng lan man Trong lòng còn náo nức Hôm nay bỗng tôi tin là thực: Ghêvara đã tới Việt Nam rồi!Ôi đêm nay sao quá bồi hồi Đêm rất sâu mà không yên ổn Mở mắt thấy bầu trời thật lớn Ngôi sao nào cũng nhắc “Ghêvara”!Bạn ơi! Hai bán cầu rất xa Đêm nay bạn ở đâu Sao bỗng chốc ta gần nhau thế nữa? … Ôi có phải tâm hồn như ngọn lửa Kỷ niệm không ngừng thổi gió lên?Viết khi nghe tin Chê Ghêvara hy sinh ở Bolivia giữa “Năm Việt Nam anh hùng 1967” (Tên năm do Phiđen Caxtơrô và đất nước Cuba đặt, để suy tôn Việt Nam, năm 1967).

Lời chào từ Việt Nam 1996

Gửi một bạn thân châu Phi)1 Tôi đi trong sắc thắm trời xuân Cây cỏ đung dưa một dáng vui thầm Ước cây cỏ bỗng làm sao nói được!Ôi những đồi chè đang lên xanh mướt Mạ nô đùa rồng rắn đuổi theo nhau Hoa tím ngát trong ráng chiều hạnh phúc Những nương khoai bừng trổ nỗi vùi đầu.Một sắc đỏ bồi hồi trong dặm đất Là con đường đan dệt dưới chân đi Tôi loá mắt trước trăm đường mới đắp Muốn ruổi hoài theo, chẳng muốn về!Những hố cá nhân chi chít bốn bề Hẳn dành để trồng cây sau kháng chiến Hàng cây số hào giao thông ẩn hiện Sẽ để khơi làm mương máng mai sauMỗi việc ta làm vẫn nhằm dài lâu Cuộc chiến tranh này kỳ lạ thế đó! Nghe rạng rỡ lòng vui như trẻ nhỏ Ngóng tan mưa, trời ửng suốt năm màu…2 Hỡi mây trời, sứ giả bay về đâu Đang nghèo cũ, dưới mái nhà lao khổ Phút giây này, bạn có nghĩ về tôi?Nới cánh đồng khô, mùa lá cháy xa xôi Một nếo nhà tôn bến đường xích đạo những trảng cát bốn mùa xô gió bão Miếng cơm se nước bọt, đắng trong lòng!An-tô-ni-ô! Bệnh có đỡ nhiều không Tin xuân biết khi nào anh bắt được? Anh trở lại nỗi dày vò buổi trước Cờ Bồ-đào-nha còn cắm đất Ghi-nêAnh vẫn ngậm ngùi: Mẹ yếu đường kia Còn phải cố còng lưng bên giếng giặt Trăm mụ vá như cuộc đời trước mắt Gắng bao giờ xoá sạch nốt đi cho?Anh lại chờ tin, vừa đọc vừa ho Rớm nước mắt mừng chúng tôi chiến thắng Vung nắm đấm dội lên trời lẳng lặng Tưởng còn nghe đâu đó máy bay gầmÔi trái tim xa đập gấp hoá nên gần Tình bạn lớn cồn cào trong mạch đập Hai trận tuyến nói hai đầu quả đất Một tấm lòng trong suốt thuỷ tinh trong!…3 Bỗng bồn chồn nhớ hết bạn bè đông An-tô-ni-ô! Màu xuân tươi tốt quá! Tô muốn gặp, muốn ôm choàng lại cả Những bạn bè thân thiết vẫn chia vui…Đi trọn ngày đường, vui cứ sinh sôi Mõi tâm trạng ngày qua đều hoá chật Nơi chiến đấu thành nơi hồ hởi nhất Muốn gửi lời chào đến khắp trăm nơi.Đêm trong ngần đối diện với lòng tôi Ngỡ như xưa mà đã khác xưa rồi Cái còn lại sau bước đường ngàn dặm Là tâm tình tươi tắn mãi không thôi!Đêm trong ngần đối diện với lòng tôi Đêm cảnh giới, vòm trời xanh ánh thép Đêmv ỡ đất, lưỡi cày đi qỉa quyết Tôi thức với bốn bề đang rạng sáng tương lai…

Màu và tiếng

Những người Xi-nai đen như bóng đêm Im lặng xót xa sau hàng song sắt Chỗ sáng nhất – hàm răng và con mắt Quân Ít-xra-en nhằm vàoNhững người nghèo Đi-tơ-roi xanh xao Im lặng kéo lê ngày dài nặng nhọc Mấy máy đường gân khô khốc Như vết roi lằn của đảng Ba KMàu xanh, màu trắng, màu đen Tất cả bỗng tan ra Thành có một màu thôi: máu đỏ Cai im lặng trở thành xấu hổ Sắc màu kêu lên đòi tiếng trả lời.Sắc màu kêu lên: Phẩm giá con người Không ai đến trả thay ta được Châu Mỹ – châu Phi Màu sắc và tiếng kêu là mộtKhẩu súng ta cầm không thể buông lơi!(1967)

Mừng em tròn 16 tuổi

Tháng giêng đầy trời đan mưa xuân Mái ngói quanh thôn hồng nối hồng Mái ngói, mái ngói, liền mái ngói Từng lớp mừng vui, lớp ước mong…Áo xanh chàm trong mưa bay lưa thưa Nụ hoa cà trong mưa đang độ nở Mưa trên áo khiến động lòng tuổi nhỏ Mười mầy năm, mưa lũ ngỡ quên rồi!Nay lại đi vào đường vui kháng chiến Nghe xa tắp tiếng gà trưa ẩn hiện Nhớ xóm trên đồi, vị muối chiến khu Bưa ăn quen ngồi lắng tiếng cu gà…Thuở em sinh, bốn bề sương lam Bà mế đi đun từng siêu nước nhỏ Mây bay thấp chàng vàng bên cửa sổ Nghe ì ầm súng vọng phía Đông –Khê.Biết mấy gian lao con đường em đi! Em đã lớn cùng hai lần cứu nước. Cởi chiếc khăn quàng, không sao nói được Tiếc màu khăn thật đỏ đã từng qua!Ôi bốn bề xuân tới bao la Hoa leo khắp mỗi chiến hào chống Mỹ Vui rất lớn mà vô cùng giản dị Là buổi đầu em dự lớp dân quân.Tháng giêng ơi! Đầy trời mưa xuân Hay hy vọng đan từng hàng nước mắt Máy bay Mỹ còn đến đây làm giặc Em hãy ghi cho được chiến công đầu!1966

Ngày lặng gió

Trời quê hương hôm nay đưa ai đi Mà buổi chiều xanh không thấy đáy! Gió dồn tụ mãi phương nào chưa thấy Cây lạ lùng muốn cựa mãi không yênSông đăm đăm chờ rạng ánh sao lên Những tiếng búa sửa cầu vang dữ dội Một tiếng hò dô ben bờ bỗng nổi Trăm sọt đá đầy quăng sắn ven đê…Gió ở nơi nào dọc khắp đường đi? Toi mong gió giữa bốn bề chân bước Giữa tiếng xẻng, tiếng đầm, tiếng cuốc Nhịp dồn như nén gió trong tay…Môt luồng hơi rung động các đường ray Bao nhiêu con tàu đêm nay mở máy Gió có ẩn cả trong tàu chăng đấy? Màu sơn đen có giữ kín âm vang?…Đêm sâu dần. Bỗng khắp chốn ram ran Một tiếng động rào rào như lá chay: Nhữngchiến sĩ tự cánh rừng nhỏm dậy Tôi kêu lên… Ngỡ động gió ngàn qua!Ngỡ như mơ… Tấtcả sắp bùng ra Trận bão lớn ập xuống đầu giặc Mỹ Tự xẻng đất, tự toa tàu lặng lẽ Tự mỗi người đi nổi gió đêm nay!(1967)

Nghe đất

Làng ở ven đường quốc lộ Đem nay trở dậy rời đi Căm thù nuốt sâu tận cổ Nghe xa đất thở rầm rìNgày mai biết giặc ném bom Theo từng ô vuông toạ độ Đồ đạc gánh lên lưng rồi Mẹ mãi còn nghe đất thởQuen bùn xát trên kẽ tay Xót cát sạn trông con mắt Một đời vất vả vun trồng Mẹ hiểu nỗi lòng của đấtÔi cái mùi hăng trong cây Tháng ba nhớ mùa gió trở Ôi cái mùa men ải nồng Tháng chạp nhớ mùa đất vỡNhững chưa gì bằng đêm nay Mẹ thấm thía tình của đất Ngày mai chính đất không đi Ở lại một còn, một mất.Đất thở càng khuya càng sâu Kỳ lạ như lòng của mẹ Đất thở càng lâu càng khoẻ Râm ran như sức sóng ngầmMẹ nghe tiếng dội vang trầm Lặng lẽ hiểu lời của đât Một lời thuỷ chung duy nhất Vượt qua hết thảy quân thùĐất ơi! Không thể bao giờ Giặc tới nới này phá nổi! Đất thở hơi người cứng cỏi Tự nghìn năm, sẽ còn nguyên!1967

Người giữ tuyến đường xuân

Những quả đồi, bom cắm xuyên lông chim Anh xót xa như khía tấm lưng trần Anh cắn răng chong mắt suốt mùa đông Ánh sáng lạnh chập chờn xanh đỏ A-xít đặc khoét vào hạt nổ Chỗ chưa ai qua là chỗ có anh qua Cái chết nằm im cho anh tháo gỡ Con đường cắt, con đường lại mở Cái chết nằm im cho những chuyến xe thông.Những thuỷ lôi chín mắt ở Hàm Rồng Hau háu trên sông giữa luồng nước lũ Anh đã vớt không quả nào kịp nổ Hai tay trắng làm đui mù điện tử Chỗ chưa ai quen là chỗ của anh quen…Đêm nay nằm trong lán lặng yên Anh nghe tiếng xe trở về nẻo đó Ôi tiếng xe qua như có gì tâm sự Anh trở dậy đi ra nghe những tiếng ai chào Nghe mùa rộ từ phương Nam đang ruổi về phương Bắc Không nhìn rõ mặt ai Chỉ biết nhiều tin vui…Suốt đêm anh trở giấc bồi hồi Con đường anh khai thông vẫn bừng bừng huyết mạnh Con đường đẹp hơn đầu hết Chỗ chưa ai biết là chỗ anh đã biết: Bánh xe nào đi qua cũng in bùn đỏ mùa xuân…(1967)

Qua Trường Sa

Hoa bí hoa bầu mọc ở Trường Sa Ô hay! Đất ngỡ đất quên nhà, Gió cũng gió, ong cũng ong kiếm mật Nắng cũng là màu nắng tận trong ta!Cái bắt tay là bắt tay đồng chí Tay mở rộng và miệng cười hoan hỉ Trường Sa ơi! Như bát nước đầy Mời uống ngụm đầu đã thấy mê say…Áo cộc nông dân hở cúc cổ quên cài Nết sởi lởi gợi nhớ hoài Nam Bộ, Những ba má chú cô trong đó Chửa một lần thấy mặt đã đi xa!1961Trường Sa là một thị trấn trên đường xe lửa liên vận quốc tế ở phía nam Trung Quốc, thuộc tỉnh Hồ Nam.

Thị trấn

Những phố mộc mạc và yên tĩnh Như chiều sâu của một tâm hồn người Hoa gạo đỏ tươi chúm chím nụ cười Bóng gà mái trong chuồng còn ấp trứng Nắng buổi chiều lững thững Trôi trong những góc tường rêu Thị trấn khiêm nhường bao niêu!Anh đi qua đi qua Đâu biết hết vui buồn trong ấy… Bỗng trở lại – Thôi rồi!… Lửa cháy! Bóm đã rơi trên mỗi mái nhà Anh lặng người, ngơ ngẩn, xót xa Nghe đau nhói tim mình ở đấy! Đâu những mùa hè cơn lốc xoáy Trẻ con reo trong đám lá bay mù Đâu những mùa xuâ, đâu những mùa thu Những khẩu hiệu giấy diều, những đèn treo lủng lẳng Đâu tất cả những gì anh bỏ bẵng Qua đi như thể vô tình Cae cái rét đông lướt thướt trên cành Bà cụ nhai trầu, cô em chuyên nước Anh dựng xe, ngồi châm điếu thuốc Tát cả ơi, tất cả đâu rồi!…Tất cả cứ loé ngời Và quên lãng khắc thành sâu đậm… Anh khát được nghìn lần ra trận Khát được suốt đời căm giận Trả thù cho nơi lơ đãng đi qua.1967

Thư gửi người bạn xa đất nước

Anh hỏi tôi cảm xúc lúc về đây Hỏi đến cả tiếng ru trầm của gió Hỏi mảnh nắng xôn xao đường phố nhỏ Hỏi con người và những chuyện con người Những điều thường canh cánh nhớ không nguôi Mà mỗi kẻ đi xa đều biết rõ.Bạn thân yêu ơi! Tôi biết viết thế nào đây? Nói sao hết cả đất trời cây lá Nơi chỉ dù một cơn mưa mùa hạ Cũng làm tôi xao xuyến mãi không thôi Mỗi hạt mưa buồn, mỗi hạt mưa vui Đều phải tính bằng cơm bằng gạo Cơn hạn hán hay cơn dông bão Cũng cần sức người đánh vật ngày đêm Nơi biết mấy quật cường và biết mấy ấm êm…*Anh bảo anh thèm nhìn Hà Nội quá, Ừ, Hà Nội vẫn như anh nhớ đó Chỉ có con người đã khác đi nhiều. Con người bận rộn nhưng mà vững chãi Hiểu gian khổ nhưng hiểu rắng mình phải Hiểu việc mình làm, hiểu miếng mình ăn Hiểu thời gian không chỉ tháng cùng năm Mà là mốc nhích lại gần hạnh phúc Nhích gần cái ngọt bùi ngày thống nhất (Ôi niềm Nam! Anh biết đấy, miền Nam Nửa nước yêu thương, nửa nước bạc vàng Ai đã chẳng từng trong mơ đến đó?…)*Anh có nhắc con đường anh vẫn nhớ Đường bây giờ cây đã mọc lên xanh Cây kín sum sê như những khung thành Cây len lỏi những hàng ngói đỏ… Chô ao vũng ngày xưa đém đổ rác Giờ đã xây thành một công viên Nhịp cầu cong, đèn điện sáng đêm đêm Cầu như thể chiếc lược ngà xinh đẹp Chải cho mượt dòng nước hồ đóng khép Cho thuyền tình yêu chèo mấy vẫn đi vòng – “Anh có yêu em thì đi mãi không cùng”*Anh hỏi tin đôi mắt đen ngày ấy Má rám hồng trong gió đông nổi dậy Cô bé bây giờ đã đỗ lớp mười Cô bé hay làm cô bé hay cười Thấy nói đã ghi tên đi Tây Bắc Ôi miếng đất mùa thu thường trở giấc Có tiếng mưa phùn rủ rỉ mãi không thôi… Đất xẽ xới lên từng mảnh mới tinh khôi Tôi mê quá là cái mùi đất mới Cái mùi đất sao mà vui hồ hởi… Nhưng anh viết thư đi, Cô bé sắp đi rồi.*Anh còn hỏi nhiều nhưng kể sao hết được Cơn khát vô cùng là khát về Tổ quốc Nơi giữa chiến trường thấy bóng áo bà ba Nơi mẹ già ta còn ăn măm ăn cà, Múi mặn đến đậm đà, thấm thía Đến lay động tận trong cùng cảm nghĩ: Có đất nào như thể đất này không Nơi anh hùng hơn mọi chốn anh hùng! Đấy, nhân dân ta, anh thấy chứ anh? Tôi chẳng muốn viết dài thêm nữa Cơm miền Bắc nuôi chúng ta từng bữa Mong chúng ta giúp ích cả hai miền… Anh chưa kịp về nhưng hãy cứ tin Rằng anh vẫn chẳng hề xa đất nước Rải đất ta yêu gấp nghìn thuở trước Và còn yêu gấp mấy nữa về sau!…Hà Nội, 1963

Tình ca trên đất nước

Nghe thấy không em, tiếng buổi chiều sâu vợi Chiều dẹp quá, ánh chiều xanh chói lọi Buổi chiều của riêng ta và cũng của mọi người Nghe thấy không em, chiều rạo rực chi hoài ?Đường dốc ta đi, nước đọng vũng trời xuân Em khẽ đun đưa, nước vỡ dưới bàn chân Em thấy không em, dù chỉ là giọt nước Cũng thấm đượm tình yêu hơn thuở trước Em nhớ không em, giữa bụi rậm, bùn lầy, Ta đã khai sinh ra chỗ đứng này đây!Ta khai sinh ra vườn cây này mơn mởn Ta thành một đôi trong ngàn vạn lứa đôi Nghe thấy không em, tiếng buổi chiều sâu vợi Nghe thấy không em, tim đập quá bồi hồi!Em chớp mắt như mơ. Em bảo anh gì nhỉ ? Ôi nước mùa xuân sao mà trong đến thế! Nào ta đã hề tình tự chi đâu Ta chỉ nhìn trời và ta chỉ nhìn nhau!Này là đất trời xuân, có phải thế không em Trước chưa có, nay ta xây thành có Đất màu mỡ ánh lên từ lácỏ Đất ải nồng như thể mới lên men. Chính ở đất này, anh đã gặp em Còn phải nói gì thêm vào đấy nữa?(1963)

Tình yêu và báo động

1 Anh nắm bàn tay em khi nói đến tương lai Thành phố đang cơn mưa ướt đẫm trong tiếng hát Chúng ta đi giữa bè bạn mỉm cười.Cơn báo động tan rồi Anh muốn nói một câu gì dữ dội Nhưng không thể tìm ra lời để nói Chúng ta đi giữa bè bạn mỉm cười.Cơn báo động tan rồi Cảm động quá, khi mùa thu lại đến! Anh nhớ phút ngồi bên nhau trực chiến Anh nghe thời gian trong mạch đập tay em Mạch đập bình yên…2 Vườn vàng phơi lá thu Ánh sáng mênh mông, đói mặt quân thù Ánh sáng tinh khôi như trong mắt trẻ Soi hạnh phúc tự hào, đơn giản thế! Ngày xưa anh chưa nghĩ ra.Sông Hồng nước lên. Em đưa anh qua Tháng tám cầu nhô hai nhịp gãy Sông Hồng nước lui khi anh trở lại Ta nắm tay nhau trên nhịp đã liền Hai bên bờ Long-biên Nghìn lấ sắc trổ cờ trên ngọn mía Hạnh phúc lớn, tự hào, đơn giản thế Ngày xưa anh chưa nghĩ ra…3 Không ai trở về thời đổ đá Ta khinh bỉ nhìn kẻ thù dậm doạ! Ba năm rồi, tự buổi đó em ơi… Thành phố bao phen rung động hồi còi Em biết dập kho dầu khi lửa bén Biết trồng lại đôi hàng cây cháy sém Biết bắn địch hôm nay vì địch của ngày mai Ba năm rồi em ơi Ta khinh bỉ nhìn kẻ thù dậm doạ. Không ai trở về thời đổ đá Khi tình yêu tới độ chín đang vừa!4 Những màu ta qua nghe dài hơn xưa Những mùa ta qua không có ngày thừa Dù phải chịu đôi lần căng thẳng nhất Chỉ nghĩ đến nhau đã là hạnh phúc Những màu ta qua… chẳng thể lấy gì so. Sau ban năm, mặt đối mặt quân thù Cảm động quá, khi mùa thu lại đến!5 Ta quen sống những giờ đột biến Bỗng sững sờ trước một sớm không đâu: Thành phố trong mưa. Hoa rắc trên đầu Hoa mưa nở từng bông trên mái tóc Em tươi tắn như mùa xuân thứ nhất Nhưng thuỷ chung như một sắc mai già Đôi mắt mở to, dịu dàng thấm mát Sau rất nhiều gian khổ đi qua…5 Bây giờ sau tất cả mọi điều Anh muốn nói một câu gì dữ dội Nhưng vẫn không tìm ra lời để nói! Anh chỉ nhìn sắc thắm mùa thu Thấy hết sự vô duyên và thảm hại của quân thù Trước tất cả những gì ta sống Trước một bầu trời, gương xanh lồng lộng Soi cơn mơ của anh và của em Của triệu người giao kết một lòng tin.Hà Nội, 1967

Trở lại trái tim mình

1 Tôi trở lại những bờ đường mùa xuân Cây già trắng lá Ôi thành phố tôi yêu kỳ lạ Cái sống như trăn trở ngày đêm Tôi lớn lên, lo nghĩ nhiều thêm Thành phố cũng như tôi đang lớn Những gác xép bộn bề hy vọng Những đầu hồi bóng nắng nhấp nhô…Tôi trở về những ngõ quen xưa Mỗi ngõ nhỏ giấu một lời tâm sự Tôi trở lại những lối mòn quá khứ Có tấm tình ta mắc nợ cha ông(Nhịp chày sương hay tiếng trống thu không Nét son đượm trên vòm cong mái cổ) Tôi trở lại những lối mòn tình tự Cánh bướm màu hạnh phúc cứ bay đôi Tiếng ve ran những điệp khúc mùa vui……Ôi rất lâu rất lâu Tôi mới lại đi một ngày thong thả Thành phố như tim tôi êm ả Sau rất nhiều gian lao.2 Hãy nghe, hãy nghe tiếng người lao xao Chỗ những căn nhà bom xô tốc mái Nay ta về lợp lại Che ấm cuộc đời vun vén bên trong Hãy theo những ngả đường sang sông Cầu phao cót két Những chuyến hàng đi hoài không hết Mỗi chuyến xe mang một tấm lòng.Hà Nội thức bao đêm ròng? Không ai nhớ nữa Nhưng mỗi sớm nhìn vào cửa chợ Lại thấy hoa bày trên lối đi Hà Nội bao lần chia ly? Không ai nhớ nữa Nhưng cách đánh quân thù phải sợ Thì không đâu biết rõ nơi đây Hà Nội mang tầm vóc hôm nay Cọng với tầm cao quá khứ Tôi đi dọc những lối vào lịch Nghe suốt năm châu bè bạn nối gần Tôi đi ngang những cuộc đời thường Biết ở đó chia nỗi lo nhân loại3 Có phải bao nhiêu vui buồn thời đại Soi vào đây càng đậm sắc màu riêng? Tấm lòng Hà Nội thiêng liêng Vẫn nguyên vẹn sau rất nhiều từng trải Con đường loá bóng hoa vàng trẻ mãi Tiếng lanh canh trên gạch lát hồn nhiên Âm vang bao biến thiên Thế giới gửi nơi này ghi nhớ Bao hạt cát hạt vàng lịch sử Hà Nội kiên tâm gạn lọc công bằng Nghe tiếng Bác mỉm cười đôn hậu Nghe bước mình vững chãi tháng năm…4 Ôi những hàng ô-rô ta vẫn xén Làm vui mắt mỗi người đi kháng chiến Mỗi nét đơn sơ cũng đượm tình nhiều Từ ánh nê-ông pha biếc buổi chiều Đến hơi mưa trong khóm hoa màu tím Gáy sách cũ xếp chồng như kỷ niệm Lá thiếp mừng đám cưới mát trên tay Bao điều không ai hay Bỗng thấm thía giữa ngày chống Mỹ Hà Nội bận dẫu không hề phút nghỉ Vẫn còn nguyên phong thái hào hoa!5 Ở đây tôi bắt gặp hôm nay, tôi bắt gặp ngày qua Tôi bắt gặp những ngày chưa tới Trong mỗi dáng người gặp vội Đều chín muồi những dự định tương lai Trong mỗi ba-lô quàng vai Đều cất giữ kho tàng chưa mở hết Như Hà Nội mười năm tôi đã biết Sớm hôm nay vẫn lạ nét ban đầu! Sông Hồng ơi! Dông bão chẳng thay màu Rùa thần thoại vẫn nhô lưng đội tháp Chùa Một cột đổ trên đầu giặc Pháp Lại nở xoè trọn vẹn đoá hoa sen Dù nhiều điều tôi nhớ tôi quên Nhưng Hà Nội trong tôi là vĩnh viễn Dù mười năm, hai mười năm kháng chiến Hà Nội vẫn rèn sắt thép lòng tin Dù quân thù bắn phá cuồng điên Tim ta đỏ vẫn nguyên lành Hà Nội Ôi trái tim nóng hổi Tôi về đây là thêm sức đi xa!…Hà Nội, 1967Bài thơ đạt Giải nhất về thơ của Hội Văn học nghệ thuật Hà Nội năm 1967.

Từ giã tuổi thơ

Ngỡ như đi suốt tuổi thơ Tới chặng đường này nghỉ lại Có gì bâng khuâng mãi Những cánh hoa bìm gợi nhớ rất xa…Ôi những xe trâu thủng thẳng vào cơn mưa Bắt tuổi nhỏ nóng lòng theo bước một Ôi những nương cao màu trăng lục nhạt Gạo lốc nuôi ta mùa vơi mùa đây Cách đã ba ngàn ngày Lại trở lại đất này chung thuỷ Đứng rạo rực trước cuộc đời chống Mỹ Còn đeo ba-lô thắng Pháp sau lưng!…Những gì xưa làm nên chiến công Mười năm qua đã quen càng nhớ Những người bạn trong mắt xưa bé nhỏ Mười năm mà vụt vụt lớn lên Cảnh vật in trong tâm tưởng bình yên Mười năm thở nồng nàn xao động Dung mạo còn như giống Tầm cao đã khác rồi!Đã qua bao suy nghĩ nhất thời Qua tất cả những vui buồn bé bỏng Thời gian như ngọn sóng Lòng ta như đất bồi.Bao nhiêu cơn mơ kỳ lạ trong đời Nay còn lại những cơn mơ hữu ích Bao năm tháng đã qua nhiều thử thách Đôi mắt nhìn còn muốn hồn nhiên!…… Hoa bìm ơi hoa bìm! Vẫn tròn trặn, đơn sơ màu tím thế! Như ước vọng mở lòng ta thủ thỉ Có nét gì vẫn quyến rũ như xưa!Thôi từ giã tuổi thơ! Bước ra từ tám năm kháng hiến Lấy sự tích anh hùng làm chỗn vịn Lại bước vào cuộc kháng chiến lần hai.Thôi từ giã tuổi thơ! Xốc hành lý lên vai Ta tính nốt những chặng đường đánh Mỹ (Cái khó nhất chợt lúc này hoá rễ Khi nhìn thấu mình tận đáy xưa, sau…)

Sơn Tây, 1965

Tặng Thái Nguyên TrinhBầy ong ngoan của con Nhưng cánh tơ thơ bé Bộng ong bào mỏng thế Vết phân trâu miết đều Mảnh vườn khi nắng xế Nghe ong rù rì kêu!Con đường ra bến sông Mỗi ngày bom lại thả Vẫn tiếng súng phòng không Nổ rền theo vách đá Vụ chiêm, mùa vất vả Mùi cơm thơm cứ thơm! Ôi nùn rơm, nùn rơm Sợi vàng vương mái tóc Con che rơm đi học Vai nhấp nhô đường xa Em chơi cùng trẻ xóm Bầy ong coi giữ nhàBuổi chiều đi học về Bà con đông đủ cả Bầy ong ơi bầy ong Bay cần cù dưới lá Lâu cha chẳng về thăm Mật ong màu óng quá!Cha về rồi đây con! Cho nhìn con bỡ ngỡ Con đan lá ngụy trang Con che đèn đánh lửa Con đưa em xuống hầm Biết xoay lưng chắn cửa Ai dạy con bao giờ Mà quá chừng ý tứ Ôi con tôi, con tôi!Tháng bảy ong bay đi Chuồn chuồn chao trên sóng Nhớ mùa đông rất dài Nhớ mùa thu rất rộng Bao lâu cha vắng nhà Bao lâu con đã sống Bao đêm ngoài biển động Pháo sáng xanh vườn sau Trăng mài mòn gốc võng Giặc rít ngang trên đầu…Nhưng con vẫn học đều Mỗi năm lên một lớp Cha vẫn đọc thư con Chữ dần dà cứng cáp Cha về mà kinh ngạc Thấycon còn bé không!Cha ôm con rưng rưng Mừng vuui lòng nghẹ cả… Con đường ra bến sông Mỗi ngày bom lại thả Nhưng cần cù dưới lá Bầy ong bay rộn rã Mùi cay thơm cứ thơm!1966

Về Nghệ An thăm con

Tặng Thái Nguyên TrinhBầy ong ngoan của con Nhưng cánh tơ thơ bé Bộng ong bào mỏng thế Vết phân trâu miết đều Mảnh vườn khi nắng xế Nghe ong rù rì kêu!Con đường ra bến sông Mỗi ngày bom lại thả Vẫn tiếng súng phòng không Nổ rền theo vách đá Vụ chiêm, mùa vất vả Mùi cơm thơm cứ thơm! Ôi nùn rơm, nùn rơm Sợi vàng vương mái tóc Con che rơm đi học Vai nhấp nhô đường xa Em chơi cùng trẻ xóm Bầy ong coi giữ nhàBuổi chiều đi học về Bà con đông đủ cả Bầy ong ơi bầy ong Bay cần cù dưới lá Lâu cha chẳng về thăm Mật ong màu óng quá!Cha về rồi đây con! Cho nhìn con bỡ ngỡ Con đan lá ngụy trang Con che đèn đánh lửa Con đưa em xuống hầm Biết xoay lưng chắn cửa Ai dạy con bao giờ Mà quá chừng ý tứ Ôi con tôi, con tôi!Tháng bảy ong bay đi Chuồn chuồn chao trên sóng Nhớ mùa đông rất dài Nhớ mùa thu rất rộng Bao lâu cha vắng nhà Bao lâu con đã sống Bao đêm ngoài biển động Pháo sáng xanh vườn sau Trăng mài mòn gốc võng Giặc rít ngang trên đầu…Nhưng con vẫn học đều Mỗi năm lên một lớp Cha vẫn đọc thư con Chữ dần dà cứng cáp Cha về mà kinh ngạc Thấycon còn bé không!Cha ôm con rưng rưng Mừng vuui lòng nghẹ cả… Con đường ra bến sông Mỗi ngày bom lại thả Nhưng cần cù dưới lá Bầy ong bay rộn rã Mùi cay thơm cứ thơm!
1966
Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một trong những bài thơ hay nhất của ông, bài thơ này được đưa vào chương trình học của Bộ Giáo Dục. Bằng Việt với lối viết thơ giản dị, mộc mạc tạo nên những vần thơ vô cùng ấm áp, thắm đượm tình yêu quê hương, con người.
>> Xem tiếp:
 
Bài Nhiều Lượt Xem  Thơ yêu đời-chùm thơ hay nhất khiến bạn yêu thêm cuộc sống quanh ta