Y Phương với chất thơ mộc mạc, chân thật, mạnh mẽ trong sáng, cũng như cách tư duy giàu hình ảnh của người con miền núi đã chinh phục được nhiều thế hệ bạn đọc. Và ông cũng đã đạt được một số giải thưởng quan trọng như Giải nhất của cuộc thi thơ của tạp chí Văn nghệ quân đội năm 1984 và Giải thưởng thơ của Hội nhà văn Việt Nam năm 1986. Dưới đây là những bài thơ hay của Y Phương viết trong tập thơ Đàn then.

Mẹ ốm

Trưa nay Mẹ ốm Thằng em ngồi viết bài Suốt buổi chẳng cười đùa Chị đi tìm rau ngải Mang về hơ lửa xông cho MẹTrưa nay Mẹ ốm Chi gắp thịt cho Mẹ Em gắp thịt cho Mẹ Chị rủ em ăn toàn rauTrưa nay Mẹ ốm Những đám mây chen chúc Che hết nắng oi nồng Chim thôi kêu chích chòe Gà mái thôi cục tácThế mà Bố không biết Vẫn cạo râu Mặc đẹp Đi khỏi nhà.

Ngọn đèn đường mùa đông

Trời ơi lạnh Làm ta lại nhớ Mùa đông ở La thànhMùa đông không riêng mình Gió cũng rét Mưa cũng rét Ngọn đèn đường co ro đứng rétEm đi vội làm sao Em đi nhanh làm sao Đầu trần hơi nhẹ cúi Em đến mà không nói Em đi mà không thư Chỉ mỉm cườiGió vật vờ Mưa vật vờ Đèn đường vật vờ Có ai trùm chăn ngủ Tiếng guốc khuya nghe rõ Bồi hồi như em saoĐêm nay ngồi một mình Mùa đông Em đến Làm quả tim nóng lên.

Ngựa hồng

Con Ngựa hồng bờm dài Từng đưa Cha đi chữa bệnh Nay Ngựa hồng đưa Cha về trờiCha chữa cho ai ở trên kia Ngựa hồng ăn cỏ gì Uống nước nguồn suối nàoMồng một hôm rằm Con thắp hương cúng Cha Con Ngựa hồng chợt đứng trên ngọn cây Tỏa sức nóng.

Người dưng

Tắt đèn ngồi trong màn Gió lay vầng trăng lắc Vầng trăng như người dưngNgười dưng đêm nay ăn đâu nằm đâu Tháng Bảy sắp sụt sùi mưa ngâu Người dưng đi xanh gầyTa lật gối lên Ta ôm gối hôn Người dưng cũ như mớiVầng trăng rơi mất rồi Ta với người dưng thôi.

Người làm bài hát

Câu hát lượn chậm rãi Câu hát lượn nặng nề Còn buồn đến bao giờ“Anh hỡi ơi anh hỡi Em hỡi ơi em hỡi”Nghe hát lúc chập tối Bây giờ đã sớm mai Câu hát lượn rõ dàiTrâu Bò không ngủ dưới chuồng Ngọn lửa không ngủ trên sàn Sáng ra mặt xanh létHỡi người làm bài hát Đau đời đến vậy ư?

Những con đường núi

Bàn chân quen đi đường lồi lõm Leo lên Tụt xuống Đèo dốc, dốc lại đèo Mẹ ta nghèo Cha ta cũng nghèo Quanh năm chẳng có giầy Đẽo gốc tre làm guốcNhững đôi guốc chất đầy trên gác Khô Đen Như thịt bòCó năm tháng ta đi thật xa Trên con đường dài NhẵnNhưng đêm đến ta mơ Lại thấy con đường núi Ta hét lên Đạp tung Co chân nhảy Đến khi tỉnh giấc Không thể nào ngủ lại Những dốc những đèo Những số phận vá chằng vá đụp Ta vẫn thấy bàn chân to bè Cồm cộm móng Đi trên đường lồi lõm Krốc Krác.

Những hòn đá héo

Những hòn đá héo Và con suối cháy Anh vẫn chờ em Em ở đâu Mải mê việc gì Em chăm đàn Ngỗng trời cho ai Lưng địu con ai Tay cắp thúng đưa cho ai Trời ơi em quên hết rồi Em ăn phải bùa mê thuốc lú Cái đêm hai chín đã nói gì Thế mà Anh chẳng còn sức để ghì em Chẳng còn lời nói nào thả vào miệng em Em là của người ta rồi Gặp nhau cho ánh mắt chào Buốt như hòn đá héo.

Nỗi buồn tan ra

Tôi thét lên một tiếng Buồn Núi trước mặt Sau lưng đều nghe tiếng Lá mục trên đầu Gỗ nát dưới chân nghe tiếngBuồn thì buồn Đất mẹ ta ở đây Mai ta lên rừng chặt cây Dỡ xuống bổ làm tư làm tám Này cột, này kèo, này thượng lương, cửa sổ Đẽo cho nó tròn, bào cho nó nhẵn Ta dựng ngôi nhà nhỏ Đuổi hết buồn ra ngoàiTa rải chiếu đan mời Các bạn từ xa đến Không phải để ăn không phải để xem Đến để trong nhà có tiếng người Và tiếng cười sảng khoái Giúp nhau tan nỗi buồnTôi kê thêm giường sắm thêm màn Đắp cái bếp lò thật to ở giữa Ngọn lửa đỏ thêm bạn bè vào nữa Nỗi buồn tàn qua đêm.

Quả dưa

Nóng thì nóng Chỉ còn đêm nay nữa Từ sáng mai chắc đã gặp nhau Sáng mai mày đã lên tàu Con tàu chở chiếc vali và mày đi Lời tạm biệt và tiếng hú con tàu còn u u trong ngực taoCánh quạt quay suốt đêm Nó chém gió vù vù Trái tim tao đau thắt Mai mày điMai mày đi Thằng bạn cao kều và đen xì Xách xô nước qua hàng rào con gái Ý tránh rất nhiều câu nói Lơ lửngMày đấy ư? Mày tù nước ngoài trở về đấy ư? Lỉnh kỉnh những rương hòm khóa chặt Mày ôm những gì gì không nhìn thấy mặt Tao biết rồi Sẽ đi khỏi cho mày Tao chỉ tiếc những người xưa thân ái Giờ mày về Đi chẳng nhìn ai Điều đó tao không cần Gặp bạn bè xưa mày không chào Điều đó tao không cần Nhưng Mày đang chết ở trong tao Và tao đang chết ở trong mày là điều tao kinh hãi nhất “Sau một tuần tao điện ngay cho mày Và mày phải viết thư ngay cho tao Không thì tao chết vì nhớ” …Còn đâu nữa Giờ mày ở đâu Chiếc vali và cây quạt Cuốn thơ tao tặng mà mày không đọc Mày run lên khi gọi tên người yêu mới của màyTao không ghen với người yêu mới của mày Thật vô lý Làm sao tao lại ghen Suốt đêm tao thức chỉ vì tức Sớm ra đầy tàn thuốc Mày bỏ tao Quả dưa trên nương

Quà tặng

Bạn đi đâu Đến nhà nào Nếu không mang kẹo hãy quay vềNày bạn Bạn hãy nhìn xem Những hàng cây Dù cả đời không đi đâu và đến thăm ai Trên tay chúng lúc nào cũng có quà cho trẻ.

Rằng…

Kẻ trốn chồng Người lừa vợ Trong xó tối Tỏ tìnhSau cuộc tỏ tình Họ lại đàng hoàng đóng vai Cha Mẹ Khuyên răn lũ trẻ Rằng…

Sớm mai con vào lớp ba

Tặng con gái yêuSớm mai Con vào lớp ba Lớp ba đằng sau nhà ta Leo hết dốc là Con đến lớp Đêm nay Cha chong đèn ngồi thức Làm cách nào để dốc thấp hơn Không rắn rết không gai góc bất chợt dọc đường Nhưng có điều làm Cha lo hơn tất cả Người bây giờ… Đừng cãi nhau đừng đánh nhau nghe Con Cô lỡ quát: Về với Cha hãy khócCon có đói, áo Con có rách Đừng xấu hổ Con ơi cứ đi mà học Chữ của người đời không phân biệt giàu nghèo Không phân biệt sang hèn nhưng Cha hiểu Con nhà giàu chẳng dễ gì theo Cha chỉ là nhà văn, Mẹ con là nhà giáo Quanh năm suốt tuần chờ lương mua gạo Đong đếm từng ngày Nhân nghĩa đủ cho ConSớm mai Con vào lớp ba Lớp ba đằng sau nhà ta Leo hết dốc là Con đến lớp…

Ta ngồi bên ngọn lửa

Ta ngồi bên ngọn lửa Nhẩn nha làm câu thơ Lửa sáng trong đêm tối Lửa ấm vào trời mưaNước về kêu ro ro Lửa lên hồn tí tách Gà gáy hai câu thơ Phập phồng lên trang sách.

Tiếng đêm

Sông có người Họ nói gì về thời nào Lúc tỏ Lúc mờCon Vạc đi ăn đêm Nó kêu trời rõ lắm Trên cao kia vài ba ông Sấm Buồn buồn muốn làm mưa Con Ếch nghiến răng chờ Con Nhái nghiến răng chờ Người thì lặng lẽ Giống như bông hoa.

Tình yêu

Cốc cốc cốc Tiếng gõ nhè nhẹ Mái đầu ló ra Cái lườm kèm theo Còn đôi môi Mím lạiTôi hiểu rồi bạn gái Dẫu bạn có lườm và mím môi Trái tim đã chờ tôi Hồi hộp lắm Sau cánh cửa là người con trai Trước đám đông bạn gọi bằng gì Lúc vắng vẻ cứ trống không mà gọi Điều đã biết bạn hay vờ hỏi Tình yêu sinh tiếng nói vu vơVà cánh cửa kia Lúc này không mở Tâm chí ai còn ở nữa đâu Tình yêu đi tìm nhau Tình yêu không cách mặt.

Tổ quốc

Ai cũng như con Tằm Nhả tơ cho dân tộc mình Tổ quốc Việt Nam vàng ươm.

Từ một câu

Anh Những vết nhăn trên mặt Bắt đầu con đường khó nhọcAnh Không là phép lạ của BụtAnh Từ một câu Cha thương MẹAnh Nhốc nhốc dưới mặt trời.

Tượng Puskin

Anh rước tượng Puskin về ở nhà mình Cho em và các con được thấy hàng ngàyÔng đau khổ vì lẽ công bằng Của con người luôn luôn bị chà đạpÔng làm rất nhiều bài hát Về những người bị treo cổPuskin cúi xuống và đang bước đi Nặng và xa Những người hiền lành đã nghe thấy Và họ đã dạt ra hai bên Nhường đường cho ông ấyNhưng Puskin chưa kịp qua Những kẻ ác đã ào qua Vừa đi vừa văng tục.

Vầng trăng đau mắt

Đằng Đông Mặt trời non Như giọt sươngĐằng Tây Nắng bỏng rát Mặt trời đỏ quạchĐằng Đông Cốm lên hương Vầng trăng xanh Lùa qua váchĐằng Tây Vầng trăng như người đau mắt.

Vô đề

Chết là gì? Chẳng là gì hết Nhưng Không ai biết Ta mê chết như thế nàoSống là gì? Sống sẽ ra sao Sống thừa thãi chẳng thà rơm cỏ Và xin nhớ những gì ta có Phần nhiều là của người ta.
Trên đây là những bài thơ cuối cùng mà Y Phương viết trong tập thơ Đàn then. Đây là một tập thơ hay đặc sắc đã làm nên tên tuổi của nhà thơ này. Qua tập thơ này ta thấy được mạch suy nghĩ với những tứ thơ đơn giản cũng như đậm chất người con miền núi. Đừng quên đón đọc các bài viết tiếp theo của chúng tôi để cùng cập nhật các bài thơ hay nhất bạn nhé!