Nhà thơ Nguyễn Duy và tập thơ Mẹ và Em (1987) phần 1

Thơ tặng người xa xứ

Xa hun hút một con đường bạn bè lận đận tận phương trời nàoQuê nhà ở phía ngôi sao qua sông mượn khúc ca dao làm cầuMột thời xa vắng chia nhau nhớ thương vương lại đằng sau còn dàiMột thời xa vắng chia hai dấu chân mãi mãi chụm ngoài bờ đêCũng từ độ ấy xa quê hương bồ kết cứ đi về đêm đêmCũng từ độ ấy xa em môi em thắm cứ tươi nguyên một đờiCó gì lạ quá đi thôi khi gần thì mất… xa xôi lại còn…

Dòng sông mẹ

Kính tặng quê hương tôiTừ dòng sông ấy tôi đi giọt nước từ nguồn ra biển cảMát suốt đời tôi gió nồm sông Mạ mẹ và em sinh thành ở đó quê nhà và tình yêu của tôi*Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng bè mảng ào ao lao gành đá tre nứa về xuôi măng lại mọc lên rừngNgười đi ngậm ngải tìm trầm hiện hồn trong tiếng cọp gầm lạnh lưngThời gian sông cuồn cuộn không ngừng bàn chân Giao Chỉ miết mòn mỏi lóc cóc kiếp đá cuộiGươm đao thuở nào khua rợn núi tiếng reo hò dấy binh thác dội nhạc ngựa về bên suối còn rungTiếp tiếp người xuôi ngược dòng sông Thượng Lào… Sầm Nưa… Luông Pha Băng… tráng ca Tây Tiến bi hùng lắmNước độc Hồi Xuân ma thiêng La Hán đường Điện Biên gót chân sỏi sạn đuốc dân công cháy rạn góc trời*Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng đò dọc đò ngang lênh đênh cõi nhớ mùa vải đỏ tu hú về Châu TửLách cách mõ thuyền chài khua cá cô gái chèo xuống bằng hai chân như múaĐỉnh Chum Vàng trăng lu trăng tỏ dô khoan dô huầy nghiêng ngả sông đêm nhịp đập chân dậm dật sạp thuyềnCầu ván ai nhún nhẩy bến Lèn mắt thuyền gỗ thao láo nhìn lũ nhóc người hóp đò say ngất nghểu áo vắt vai đầu sào đúc bánh dày góc ngựcVụng Ông Lão nuốt người… vực Tôm sôi ùng ục chúa lêu lổng là anh chàng Từ Thức những bến sông chưa biết đã thuộc lòng Chợ Bồng… Cẩm Thuỷ… Ngã Ba BôngBà tôi lặn lội bên sông lả lá chè xanh xuống đò lên chợ mẹ tôi gồng gánh thay chồng da bánh mật mòn tre bánh tẻCha tôi mải mê lang bạt kỳ hồ xây rồi bán nếp nhà không văn tự phủi tay về đẩy xe thồ ngán ngẩm những con đường mệt lửChú tôi nướng nửa đời biệt xứ nước mã hồi xin tí đất cắm dùi cóc chết ba năm quay đầu về núi khệnh khạng hát câu xin lỗi chân trời*Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng bảy tuổi tôi xúc tôm câu cá mười tuổi bơi ngược dòng nước đổ bêu nắng bờ này tắm mát bãi bờ kiaMười bảy tuổi ngó trộm em rồi đó lặn xuống dòm em tắm dưới vòm siMười tám tuổi ra đi bước thứ nhất đặt bàn chân vào lửa đường chiến tranh biết chỗ nào dừngDằng dặc đạn bom cày xới xóm làng bến sông xưa đò đắm máu loang cầu Hàm Rồng vặn vênh vỏ đỗ những chuyến tàu vẫn ra bắc vào namNhững lứa con sông Mạ vẫn lên đường nhận mặt họ hàng ngoài mặt trận ríu rít anh em ngã ba binh trạmĐèn pin… bật lửa… chia quà tặng bỏ thư thằng bạn gửi ra quê – Lần này đi… có thể không về…Chằng chịt ngách sông rối rắm mạng đường mòn lại xe thồ Thanh Hoá… lại thuyền nan lại thình thịch bàn chân bè toẽ ngón lại dân công và thanh niên xung phong lại nghĩa trang con gái chưa chồngĐối cực cuộc đời bồi lở đôi bờ sông sống và chết tình yêu và chiến tranhTôi nhập cuộc giữa dòng nước xiết dù tới đâu dù dạt bến nào thấy hạt cát có cái gì bất diệt*Điệp khúc sông uốn lượn trong lòng giọt nước trôi qua quãng đời tóc úa mẹ mất rồi… may phúc vẫn còn emSum họp lớn nhiều bạn tôi không có trang trọng từng phút giây vất vả không tan nát qua thác và qua lửaLòng tĩnh hơn… gian khổ nhẹ nhàng đi thương nhớ dòng sông chia làm hai nửa nửa đắng mang theo còn nửa ngọt gửi về*Sông Mạ ơi hạt cát dạt bến nào điệp khúc sông trong lòng nguyên vẹnGiọt nước có biệt tăm ngoài biển ngày ngày làm mây bay về nguồn…

Hầm chữ A2

Đường Thanh Hoá… đường Nghệ An… tới đâu cũng gặp những gian hầm kèo hứng bom đỡ đạn đã nhiều vẫn lặng thinh với cỏ rêu bên đườngLặng thinh như một lẽ thường ai cần che máu che xương thì vào dễ cầm nước mắt được sao bao căn hầm ấy có bao cột kèoThương ai dỡ những mái nghèo dựng căn hầm vẫn dựng theo dáng nhà nhà dân che nắng mưa sa chắn che cái chết cũng là nhà dânCần chi ở tháng ở năm trú thân một lát hay nằm một đêm một đời không thể nào quên lòng dân – chiếc mộc vững bền cho taNgả lưng trong hầm chữ A nhìn lên lại thấy mái nhà lợp tranh…

Xó bếp

Nơi ấy mẹ ta nhễ nhại mồ hôi đàn con lóc nhóc khóc cười buổi nhá nhem len lén mò cơm nguội bảy sắc cầu vồng trong xó xỉnh lọ lemNơi ấy ta nướng khoai lùi sắn xoa xít hít hà… thơm bùi cháy họng lấm tấm đầy đầu bụi bồ hóng lép bép lửa tàu cau râu tôm nấu với ruột bầu húp suôngNơi ấy vùng ta còn đun rạ đun rơm cơm nếp cứ thơm canh cua cứ ngọt con cá kho dưa quả cà kho tép việc vặt giúp bà ta từng quen tay gạo chiêm ghế ngô gạo mùa độn khoai bà dạy ta chữa khê chữa nhão ngọn lửa giữ qua đêm dai trong trấu âm ỉ lòng ta đến bao giờNơi ấy nhá nhem giữa quên và nhớ đỉnh núi hiện lên bóng bà và mẹ mây chiều hôm gánh gạo đưa ta tất tưởi đường xa cầu vồng ráng đỏMặt trận dời vào sâu ngày mai ta dừng chân nơi nào khoảng trống phía trước vẫn bỏ ngỏ đâu biết những gì chờ ta đằng kia chỉ biết đời ta khởi đầu từ nơi ấy…

Tre Việt Nam

Tre xanh Xanh tự bao giờ? Chuyện ngày xưa… đã có bờ tre xanhThân gầy guộc, lá mong manh Mà sao nên luỹ nên thành tre ơi? Ở đâu tre cũng xanh tươi Cho dù đất sỏi đất vôi bạc màuCó gì đâu, có gì đâu Mỡ màu ít chắt dồn lâu hoá nhiều Rễ siêng không ngại đất nghèo Tre bao nhiêu rễ bấy nhiêu cần cù Vươn mình trong gió tre đu Cây kham khổ vẫn hát ru lá cành Yêu nhiều nắng nỏ trời xanh Tre xanh không đứng khuất mình bóng râmBão bùng thân bọc lấy thân Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm Thương nhau tre không ở riêng Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người Chẳng may thân gãy cành rơi Vẫn nguyên cái gốc truyền đời cho măng Nòi tre đâu chịu mọc cong Chưa lên đã nhọn như chông lạ thường Lưng trần phơi nắng phơi sương Có manh áo cộc tre nhường cho conMăng non là búp măng non Đã mang dáng thẳng thân tròn của tre Năm qua đi, tháng qua đi Tre già măng mọc có gì lạ đâuMai sau, Mai sau, Mai sau… Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh

Hơi ấm ổ rơm

Tôi gõ cửa ngôi nhà tranh nhỏ bé ven đồng chiêm Bà mẹ đón tôi trong gió đêm – Nhà mẹ hẹp nhưng còn mê chỗ ngủ Mẹ chỉ phàn nàn chiếu chăn chả đủ Rồi mẹ ôm rơm lót ổ tôi nằmRơm vàng bọc tôi như kén bọc tằm Tôi thao thức trong hương mật ong của ruộng Trong hơi ấm hơn nhiều chăn đệm Của những cọng rơm xơ xác gầy gòHạt gạo nuôi hết thảy chúng ta no Riêng cái ấm nồng nàn như lửa Cái mộc mạc lên hương của lúa Đâu dễ chia cho tất cả mọi người

Bầu trời vuông

Thắng rồi – trận đánh thọc sâu Lại về với mái tăng – bầu trời vuông Sục sôi bom lửa chiến trường Tâm tư yên tĩnh vẫn vuông một vùngKhoái nào bằng phút ngả lưng Mở trang thư dưới bóng rừng đung đưa Trời tròn còn lúc rơi mưa Trời vuông vuông suốt bốn mùa nắng xanh Mặt trời là trái tim anh Mặt trăng vành vạnh là tình của em Thức là ngày, ngủ là đêm Nghiêng nghiêng hai mái – hai miền quê xa Ở đây là tấm lòng ta Sông dài núi rộng cũng là ở đâyVuông vuông chỉ một chút này Mà che tròn vẹn ngàn ngày quân đi

Tảo mộ

Lam Sơn Hình người khuất, bóng người còn ở lại bia Vĩnh Lăng mưa gió có mòn đi giáo với giáp đã hoà thành liềm hái ngựa đá ngẩn ngơ không ăn cỏ bồ đềCôn Sơn Về viếng Ức Trai, ngày đã muộn rêu hoàng hôn leo lét dưới chân thềm mắt thì cứ đăm đăm nhìn bia đá ruột gan thì để ở Lệ-Chi-ViênTiên Điền Thương Kiều tìm gặp Nguyễn Du có gì đâu… một nấm mồ cỏ xanh lẫn trong thập loại chúng sinh người như thế mới tài tình làm saoLăng vua Lá đổ, rêu phong, đâu cũng Vạn Niên thành thăm lăng vua, đối mặt triều Nguyễn mạt thắp nén nhang vái cô hồn lang bạt máu xương xưa… thắng cảnh bây giờLăng Ông Tiền bạc xỉa, mua xăm và bán quẻ nơi tôn nghiêm sao hoá chốn lọc lừa? Ông có linh thiêng thì xin vật chết những kẻ nào buôn bán cả người xưa!

Cỏ dại

Dang tay ngang mặt thảo nguyên dang chân ta ngủ mình bên côn trùng ngỡ bay lên khoảng vô cùng lại dầm xuống cỏ giữa vùng hoang vuĐịa cầu mải miết suy tư cho râu tóc cỏ rối bù trong đêm tóc người chạm tóc cỏ êm chợt nghe đất tối dâng lên tiếng kènKèn đồng giun đất thân quen giọng chàng ca sĩ dế mèn du dương sao long lanh như giọt sương nhìn ta và cỏ thèm thuồng không sao?Giá sao xuống được đây nào mà xem sự sống biết bao diệu kỳ mà cùng ta sống mê si yêu thương hết cả còn gì nữa đâuChia mình cho mọi buồn đau tan mình trong mỗi sắc màu vui tươi những mong có ích cho người dẫu làm thân cỏ dập vùi… xá chiBò bê ơi gặm ta đi thịt da ta lại xanh rì bao la bàn chân ơi đạp lên ta mà sang cuối đất mà qua cùng trờiRồi khi ta rũ xuống rồi hoá thân bùn mục đắp bồi mai sau trái tim ta rất mỡ màu bao nhiêu là cỏ theo nhau bật mầmBao nhiêu là bóng siêu nhân khuất trong bóng cỏ giữa trần gian thôi…

Gửi Huế – Bốn chiếc cầu bắc ngang sông Hương

Em đưa tôi qua Bạch Hổ, Tràng Tiền vô cớ đứng tần ngần trên cầu Mới sông Hương mùa này trong thấy đáy nước về xuôi gió lại ngược lên ngànEm đánh số cho cầu theo tuổi nó số một số hai… số ba chen vào giữaXin em đếm lại bốn, ba, hai… không lẽ em quên chiếc cầu số một chiếc cầu treo cổ nhất chiếc cầu dải yếm bắc từ xưa!…

Gửi Huế – Đi qua Thành Nội

Gió đi ù ù ngang họng súng thần công tiếng chuông chùa đi thủng thỉnh trong không áo em trắng đi từ xa vẳng lại thời gian đi xám mặt đỉnh đồng

Gửi Huế – Hỏi thăm

Vừa xa mà đã nghe lâu hỏi thăm áo tím qua cầu có bay ớt Đông Ba có còn cay gạo de An Cựu độ này còn thơmHỏi thăm hoa phượng bên đường sông Hương mấy bữa mưa nguồn còn trong quán cơm Âm Phủ còn không cô gì hôm ấy… lấy chồng hay chưa?

Gửi Huế – Nhớ bạn

Tôi về xứ Huế mưa sa em ơi Đồng Khánh đã là ngày xưa tôi về xứ Huế chiều mưa em ơi áo trắng bây giờ ở đâuBến Tuần loáng thoáng hàng dâu em xa vườn lựu từ lâu lắm rồi lối mòn đá cuội rong chơi lơ thơ trắng dưới chân đồi hoa mơLan báo hỉ nở tình cờ bông ngô đồng rụng xuống bờ Hương Giang chợ chiều Bến Ngự chưa tan ai đi ngược dốc Phú Cam một mình