Nhà thơ Nguyễn Duy và tập thơ Đường xa (1989) phần đầu

Chút thu vàng

Gửi I-raSe se một chút lạnh lùng mình sang với bạn, sang cùng thu sangBạn đi như sự lỡ làng mùa thu đi trước lá vàng theo sauBuồn vui đâu cũng giống nhau lẻ loi kim tước chân cầu ngủ mơVàng long lanh chóp nhà thờ cánh chim ngoan đạo lửng lơ ngang trờiRừng phong đã chớm thu rồi vàng rơi trên mái tóc người đi quaRuột gan hoang vắng miền xa hiu hiu ngọn gió nhớ nhà lạnh têMải ham hố chén u mê hư vô chặn mất lối về như chơi…

Đường xa

tặng vợ và conĐường ta xa lắc xa lơ đường người ảnh ảo bến bờ mờ xaBể dâu từ độ băng hà nỗi buồn cũ kĩ rợn qua chân trờiMấy đời xương trắng hóa vôi tro tàn âm ỉ mấy thời chiến tranhMấy ai yên giấc ngon lành hồn ma dã thú loanh quanh cõi ngườiThôi ta về với mình thôi chân trời đành để chim trời nó bayTrông người xưa ngẫm người nay đường xa nghĩ nỗi sau này… cũng kinh

Gặp một người lính trẻ

Chiều Vê-Đê-En-Kha ngẩn ngơ người lính Nga à, chú mày còn non hơn thằng em út taChú mày đẹp như một dáng cây cảnh cây xương rồng nhú gai lúc cần có thể làm bờ ràoĐể ta nhớ lại xem nào trang sách cũ mùi thuốc súng khét lẹt hình như ta đã gặp ông nội chú mày trong đại chiến thứ nhất ông già chú mày trong đại chiến thứ haiBây giờ Chú mày đẹp như cây xương rồng nhú gaiTa từ phương Nam lên thăm phương Bắc chú mày tân binh ta cựu binh để ta kể vài câu chuyện trận mạcMà thôi ta kể về miệt vườn nhiệt đới ổi rất thơm và xoài chín rất vàng lá dừa xòe xanh nắng chói changMỗi phút thanh bình thật đắt giá làng quê ta vừa qua thời tàn hoang những giọt máu nặng như chùm quảThanh bình thay chiều Matxcơva ta muốn nói to một lời chúc thật thà chúc chú mày cứ đẹp như cây cảnh và, lạy trời không bao giờ phải ra trận…

Gặp một ông vua xưa

Những bức tranh quí giá hơn vàng những căn phòng vàng, bảo vật vàng những tượng vàng lóng lánh ánh nến cháy…tất cả nói siêu bảo tàng Héc-mi-ta-giơ cung điện Mùa Đông siêu lộng lẫy núi vàng ròng bên sông Nê-vaChói lọi huy hoàng lọt thỏm góc đơn sơ phòng gỗ sồi không sơn phết không chạm trổ lỉnh kỉnh đồ nghề của ông… vua NgaLắng nghe từng vật nhỏ nhoi nói giọng khàn rèCái bào nói ngày xưa… nước Nga nghèo xơ xác người ấy vừa làm vua vừa làm thợCái cưa nói ngày xưa ta cùng người ấy ngả gỗ dựng thành phốCái com-pa nói ngày xưa ta cùng người ấy lang thang đi học nghềCái búa nói ngày xưa ta cùng người ấy đóng tàu viễn dươngCái thước nói ngày xưa ta cùng người ấy làm nên các cỗ máyCái đục nói ta tạc vào gỗ sồi già tên người ấy là Pi-ốt Thứ NhấtGỗ sồi gài nói ta ngẫm suốt từ ba trăm năm qua làm vua hết mình cũng vất vả thật!Bút lông ngỗng nói ta ca ngợi chiến bào và cung kiếm Pôn-ta-va ta ca ngợi đồ nghề cổ lỗ – lũ chúng ta từ đó mà có nước Nga bây giờ cung điện vàng và Héc-mi-ta-giơ…*Tôi thầm nói kính chài Đại Đế pho tượng đồng uy nghiêm, con ngựa đồng ngạo nghễ chính pho tượng của Người chưa nói được gì cả về người thợ khổng lồ bên dòng sông Nê-vaGiã từ A-rê-khô-vơ…Tặng Minh – LongThôi em về… tôi đi đưa nhau mà làm gìBạch dương ga xép buồn hun hút buồn song song chạy suốt mấy hàng ray gió thổi nghe như tiếng người thở dàiAi đưa em lìa đất nước? có chúc nhau đi chân cứng đá mềm?Chân trời lạ trống vắng đến rờn rợn quê người – cây cầu vượt chênh vênh em đứng đưa tay ngược chiều gió buốt áo em phồng thành lá buồm xanhChạnh nhớ cánh buồm xưa côi cút tìm gì ở chốn xa xôi bỏ gì ở lại chính nơi quê nhà…*Thôi em về… mặt tôi tê vì môi em tái lòng có nguội cồn cào cho ấm lại mưa song song ướt má em rồiTôi đi lỡ một chuyến tàuThế là xa một người không gần gũi không dám hẹn có khi nào trở lại không định trước điều gì trong câu nói những con đường không đưa tới đâu*Thôi em về tôi điÚp mặt vào kính cửa tàu chợ nhìn nhau qua hơi thởBóng em nhòe ngoài kia hình nét trong trí nhớ kiếp song song còn gặp phía chân trờiLẩm bẩm mãi lời giã từ vô nghĩa A-rê-khô-vơ ơi…

Khúc hát hoà bình

tặng nhà văn M. Tka-chốpI. Anh đọc tôi nghe những trang Sự Thật quái quỉ chưa nhân loại vẫn ưa chơi trò ảo thuật chỗ này chiến tranh và chỗ kia ca ngợi hòa bìnhMáu cứ chảy ròng ròng nhiều thế kỷ không thế kỷ nào thiếu người chống chiến tranhSúng cứ nổ râm ran trên mặt đất mặt đất râm ran muôn giọng hát hòa bìnhTuổi trẻ anh sặc sụa khói bom tuổi trẻ tôi ngập trong lửa đạn bây giờ ta rung đùi uống bia trên tháp cao Ốt-tan-ki-nô lắm nơi xa đang là trận mạcNhững mặt báo rộng như mặt đất lốm đốm châu Phi… Trung Á… Ni-ca-ra-goa… khói lửa dòng tin như đám cháy nhàNhà ta yên lành, trái đất đã yên đâu Pa-let-stin vết bỏng mặt địa cầu người chiến binh tự tay vãi xương mình ngoài mặt trận họ chỉ là nạn nhân mà thôiThủ phạm chiến tranh còn sống hoặc chết rồi đều là kẻ giàu sang và láu cáII. Thời đại nào cũng đẻ ra người điên phá hủy bao nhiêu đền đài và của cải giết thịt biết bao nhiêu đồng loại điên-chiến-tranh thành thứ bệnh di truyềnNgười xưa từng điên nhiều đời huyết chiến điên nhiều năm… điên nhiều tháng… điên nhiều ngày… lửa vẫn cháy mà cây xanh vẫn biếcThời hạt nhân này chỉ cần điên một giây!Điên-hạt-nhân chỉ cần một giây đủ đốt sạch sành sanh toàn thế giới không còn anh… không còn tôi… không còn nhân loại trái đất ư, có thể cũng không cònTa thanh thản hay giả vờ thanh thản? sợi thần kinh hay là sợi dây đàn? trái đất mấy tỉ năm vững chãi có thể thành trái bóng bay mỏng tang?III. Ta rung đùi uống bia cách mặt đất gần nửa ki-lô-mét trên đầu ta – ăng ten đài truyền hình trên cao nữa – trạm thông tin vệ tinh trên cao nữa – tàu con thoi và ga vũ trụ trên cao nữa là các vì tinh tú…Khoảng cách hữu hình đang thu hẹp dần sóng điện vô hình đang sục sạo không gian nền văn minh này đang đi tìm nền văn minh khác người trái đất đang mong gặp người ngoài trái đất ước mơ hoang đường xưa đang thành sự thật…Ước mơ bây giờ lại hao hao sự thật thuở hoang sơ không quân đội, không cảnh binh, không biên giới loài người hồn nhiên hòa thuận vô lo…Buồn thay vẫn sự thật đắng cay quốc gia kia đối địch quốc gia này nhóm người ấy tiêu diệt nhóm người khác người trái đất với nhau sao còn nhiều khoảng cách?Khoảng cách vô hình biết san lấp sao đây? dòng nhân điện làm sao điều khiển được? làm sao chặn một cơn điên bất chợt?…IV. Ta bỗng lửng lơ giữa trời và đất lướt qua ta bụi mây trắng xốp cốc thủy tinh lấm tấm ngấn bọt biaTôi và anh cùng nhỏ bé nhường kia biết làm gì bây giờ?Ta cứ nhập vào giàn đồng ca trái đất dù giọng anh chua chua và giọng tôi chan chát gân cổ lên cùng hát khúc hòa bìnhCuồng nhiệt kéo mọi người gần lại mong con người bớt căng thẳng thần kinhMong mặt báo trên toàn mặt đất thơ tình thôi và tin tức những người tình…

Trong đất

Ta bay lên trời và hình dung một lần chui xuống đất mười thước… ngàn thước… mười ngàn thước còn có thể bay lên cao hơn liệu có thể xuống sâu với chiều cao đảo ngược?Cung điện ngầm… ga mê-trô… các anh hùng và các nhà thơ Pu-skin… Mai-a-kôp-xki… Cu-tu-dôp… Ki-rôp…Những tên người sâu trong lòng đất thành tên đất sâu trong lòng ngườiDòng người âm vang – dòng nước ngầm chảy xuyên qua những bến bờ ngầm ấy bờ hoa cương tên vàng vĩnh hằngNgửa mặt hình dung trần gian cựa quậy bàn chân ai thờ ơ như kiến ngứa mặt mình bàn chân nào trầm tư… bàn chân nào dồn dập bàn châm mất rồi bỗng động đậy hồi sinhDấu chân ứa giọt gì không phải nước từng giọt rơi xuống khoảnh khắc rùng mìnhMặt đất trên mặt ta rung rinh thành phố sống mấy khoảng đời dữ dội mấy lần xây lên… đổ sập xuống mấy lần lửa đạn tan đi… màu cây xanh tồn tại vương triều mất đi… nhân dân còn lại còn lại anh hùng và còn lại nhà thơ…Bay lên trời… từ giã mùa thu Nga tâm tưởng ta mộng du lòng đất Mat-xcơ-va ngầm trong Mat-xcơ-va

Trước tượng đài Ki-ép

Nắng vàng đón thiên nga về phương bắc váy áo phong phanh nhan sắc thắm lạ lùng cành lá mới ngả ngớn trời lụa bạch rối cả chiều cơn gió mông lungCỏ xanh mướt bên bờ Đơ-nhi-ép ai ngả lưng ai lặng lẽ cúi đầu thương cảm lăn tăn mặt sông vảy cá ta với người có xa lạ gì đâuNhư tỉnh giấc con thuyền vàng Ki-ép tháp vàng xưa buông thõng một lần chuông xác ướp vương hầu lạnh cổ mộ quắt queo bao kỉ niệm u buồnSao Người mẹ phải cần khiên và kiếm? một Pôn-ta-va mấy cõi chiến trường? quằn quại những con đường dĩ vãng lót chân người dằng dặc máu xươngLịch sử dấu tro tàn trong cẩm thạch dấu cơn mưa nước mắt thấm trên đồng người chết trận chết oan chết đói hồn hiện về làm hoa dại bên sôngƠi bà mẹ tìm gì quanh bia đá? hiu quạnh hoàng hôn đổ dốc lưng già đi mỏi gối kiếp người đâu cũng vậy kỳ quan nào không hắt bóng xót xaVô tư quá nụ môi hoa cẩm chướng quệt qua ta một vết âu sầu cỏ xanh mướt bên bờ Đơ-nhi-ép ta với người có xa lạ gì đâu…

Trước tượng Pu-skin

Kim loại xuất thần từ trường thơ run rẩy hoa vô danhChiếc bóng linh hồn phảng phất đá trầm tư phảng phất tình yêu – đau khổ – hận thù…Tiếng tim người thình thịch đâu đây? lởn vởn đâu đây viên đạn chì Đăng-tếch?

Với Lép Tôn-xtôi

Có một người ở Tu-la ngôi mộ cỏ cánh đồng hoa cúc vàng già đời đau nỗi thế gian chọc trời khuấy nước từng trang… không già

Có một người ở Tu-la…

Trắng… và trắng…Lần đầu gặp tuyết trắng bạc tóc người xa nhà…Ối giời ơi… nõn nà chưa bột trinh bạch đấy – trời vừa rây xong hình như gò trắng phập phồng bao nhiêu con gái ngủ trong tuyết dàyỐi giời ơi… nõn nà thay bình tâm bốc trắng lên tay mà cười đã quen lem luốc bụi đời tìm trong tuyết có bụi trời li tiỐi giời ơi… nõn nà ghê màu trong sạch đến khả nghi là thường cô đơn tiếng quạ nhểu buồn đàn chim di trú tha hương phương nàoỐi giời ơi… nõn nà sao bàn chân lóng ngóng đặt vào nơi đâu trắng tinh – trắng toát – trắng phau ngó qua thấy đẹp ngắm lâu rợn ngườiBuột mồm kêu ối giời ơi… tiếng kêu chìm giữa tuyết rơi im lìm trắng chang chang nhức mắt nhìn người đâu để vết chân in nhập nhòaNhập nhòa xương xẩu bao la mùa đông tuốt hết thịt da rừng dày mùa xuân biệt xứ lâu ngày để hàng cây bạc lông mày chờ mongLạnh lưng nhớ trũng cánh đồng gió mùa đông bắc thổi trong xương người…