Góc sân và khoảng trời Trần Đăng Khoa – Mang thế giới vào trong thơ phần 3

Ghi chép về ngọn đèn dầu

Đứng giữa nhà mà cháy Mà tỏa sáng xung quanh Chỉ thương cây đèn ấy Không sáng nổi chân mình…

Ghi ở bờ ao

Chim hót rung rinh cành khế Hoa rơi tím cả cầu ao Mấy chú rô ron ngơ ngác Tưởng trời đang đổ mưa sao

Giông bão

Trích trường ca “Đánh thần hạn”Đoàn người bước lên lưng Cua Tay cầm cào cỏ Răng bừa Chiêng dồn, trống thúc Áo quần rách bươm Phấp phới Người trẻ đứng trên Người già đứng dưới Bạn Nhỏ đứng giữa đôi càng Vẫn tấm thân Gió thiêu, nắng cháy Chăn trâu, cắt cỏ Vai vác chiếc bắp cày gỗ gụ To như cái cột đình Chuôi liềm lấp loáng ngang lưng Cua chĩa càng lao lên phía trước Bật mở yếm nâu Mây bay dưới chân Mây bay trên đầu Trời đất nổi phong ba Ầm ầm gió bụi Tưởng lệch sông Lệch núi Làng xóm bé hơn hòn sỏi Ngôi nhà nay thấy đâu? Nay thấy đâu: Hoa nhãn rụng vườn sau Hương bưởi thơm lừng giếng nước Ngõ xóm gồ ghề quen thuộc Hằn vết chân trâu Thương đất phù sa Vật vã khổ đau Khô xác mấy mùa hạn hán Thương mẹ già Ra vào loạng choạng Nắng lòa con mắt Ta mang nỗi đau của đất Lên trời Đánh cho Thần Hạn cụt vòi Gẫy cánh!Cua bay suốt một ngày Một đêm Đến nhà cô Mây áo trắng Đến nhà cô Mây áo vàng – Ơi dân làng Dân làng đi đâu đó? – Chúng tôi đi Đánh gãy xương Thần Hạn! Hai cô lắc đầu: – Nó có cái vòi ác lắm Không đánh được đâu!Cua lại bay Một đêm Một ngày sau Đến nhà chị Gió Chị khoác chiếc áo xanh Gùi nước đeo trĩu cổ – Ơi dân làng đi đâu? – Đi phanh thây Thần Hạn! Chị Gió nghiêng đầu: – Nó vẫy vùng đôi cánh Không đánh được đâu!***Lúc đó Dội lên tiếng thở ồ ồ Xung quanh loằng ngoằng lửa đỏ Thần Hạn bay nhoáng nhoàng Cánh dọc ngang xả gió Vòi xì khói cay xè: – Hỡi chúng bay Những kẻ nghèo hèn khốn khổ Ai xui nộp mạng cho ta?Chiếc liềm bên sườn bạn Nhỏ Nghiêng về một bên Bạn bay theo Thần Hạn Nhanh hơn chớp ban đêm: – Cho tôi hỏi Sao Thần hút hết nước sông Còn thiêu khô cây cối Thiêu khô bàn tay con người Ai mà sống nổi? Mồm Thần Hạn méo xệch Phả hơi rát mặt – Ta đã tha tội chết Chúng bay còn đòi chi? – Chúng tôi Đòi tiếng chim cho trời Đòi sắc hoa cho lá Đòi hương thơm cho quả Đòi phù sa cho đất Đòi nước cho sông Đòi máu cho tim người Chúng tôi đòi… – A Thằng này nói láo! Thần đập cánh cau mày Khoảng trời đùng đùng nổi bão Lửa táp đằng đông Lửa táp đằng tây Lửa Lửa Giơ bàn tay Không nhìn thấy nữa Quay lại Không nhìn thấy nhau Lửa tím dưới chân Lửa xanh trên đầu Quanh người hầm hập nóng Thần Hạn rít trong cổ họng: – Chúng bay không thoát tay ta Chúng bay sẽ thành tro bụi!Cua lái đôi càng Một cơn gió nổi Cua vút lên cao Không gian tóe ngang ánh chớp Lưng trời nước đổ rào rào Rào rào… Lửa Thần không tắt Lửa reo rần rật Lửa tím Lửa vàng Vòi phun lửa trắng Lửa xiên thẳng Dài như mũi tên bay Cơn gió lượn qua Tắt ngay Đám mây trôi qua Tan biến Con chim lao qua Thành cát… Nhưng lạ chưa Cụ già ngân nga tiếng hát Bài hát về dãy thông xanh Lá thông bứt cành Lao vun vút Mũi thông xoáy lạnh không gian Bài hát về hàng dừa dài Về bãi mía rộng Lá phừn phựt bứt cây Phóng lên trời Sáng loáng muôn ngàn thanh kiếm Lưỡi dao Rừng rực chớp Bài hát về con đường làng Sỏi nhảy lên Lốc cốc Và Bay vù như bão thốc Bài hát về cơn mưa chiều hè Mát luồng gió đắng Cua phun từng chùm bọt trắng Một giọt nở thành năm Hai giọt nở thành mười Thần Hạn rủ vòi Khép cánh Ngẩn ngơ Vành tai quạt mo Rung rung tiếng hát Nghe trầm hùng như thác Du dương như phi lao reo Và trong veo như suối sa lưng đèo Bỗng Thần sực tỉnh Dọc ngang vỗ cánh Vòi quật chéo không trung Lửa trắng Lửa xanh Lửa tím Lại bốc lên đùng đùng Thần Hạn nghiến răng trèo trẹo: – Từ nay Trẻ con đừng hòng ăn kẹo Người già đừng mong Có bát canh cần Chỉ một giọt lửa của ta Chúng bay cũng thành tro bụi!Lửa quạt vào lưng Chói lói Vẫn không làm nóng lưng Cua Lưng đỡ chân người Mát như chiều mưa Lửa quạt vào đầu, vào vai Dữ dội Cua giương càng che Nhưng không che nổi Mọi người cúi xuống gan bàn chân Lấy đất phù sa Đỏ quánh Xoa lên da Da lạnh Xoa lên quần áo Áo quần lành ngay Hồng tươi trong sắc lửa Thần Hạn rùng mình Hoảng sợ Không hiểu sao Thần rung cánh Lắc đầu Dồn độ nóng thêm cho lửa Nhưng ùn ùn Bốn phía Dải nước trắng và dày Cuộn thành những túi mây Hút lửa Túi nước thắt vào nhỏ nữa Lửa tru tréo bên trong Phụt tắt Cua đạp mạnh tám còng Bật sáng choang đôi mắt Yếm nâu phần phật Bay vút lên cao Và đoàn người Cầm cuốc, cầm cào Lăm lăm đợi Thần Hạn lao tới Quăng vòi Quấn chặt lưng Cua và đoàn người Lắc tít… Lắc tít… Nghe kẽ răng Thần rít: – Chúng bay không thoát tay ta! Lúc bấy giờ các chị Gió Từ xa Lái những viên đạn, lưỡi dao Mũi tên, thanh kiếm Phầm phập đến Chém dọc, đâm ngang Viên đạn đường làng Nổ tung con mắt Mũi tên thông, cắm sâu vào tai Thanh kiếm lá dừa Chém xả vai Cánh thần tướp ra Buông rủ Lưỡi dao mía Lia ngay vào cổ Và đoàn người Leo nhanh lên vòi Con gái cầm kim chích Con trai cầm răng bừa đâm Cụ già cầm cào bổ Quanh vòi Những nhát đâm tua tủa Theo nhịp trống Nhịp chiêng Thần rú lên Man rợ Không giống tiếng người, tiếng thú Quay cuồng Điên loạn Cua giương càng Hàng răng lạnh lùng và sáng loáng Nghiến chặt vòi Máu tóe ra đầy trời Vòi đứt Thần tối tăm con mắt Không kêu được một câu Cô Mây bay qua đầu Thần Hạn bám vào Định trốn Nóng lòng chờ đón Bạn Nhỏ đứng trong mây Và bất ngờ Giáng xuống Một bắp cày! Đầu Thần bẹp dúm Máu tóe ra bảy sắc cầu vồng Mũi khẹc thành sấm Chuyển động trời ngoài, trời trong Thần hu hu khóc Nước mắt to, nước mắt nhỏ Ào ào Trút xuống thành mưa…

Góc sân và khoảng trời

Góc sân nho nhỏ mới xây Chiều chiều em đứng nơi này em trông Thấy trời xanh biếc mênh mông Cánh cò chớp trắng trên sông Kinh Thầy…

Gửi theo các chú bộ đội

Cháu nghe chú đánh những đâu Những tàu chiến cháy, những tàu bay rơi Đến đây chỉ thấy chú cười Chú đi gánh nước, chú ngồi đánh biRồi từ nhà cháu chú đi Lúa chiêm vào mẩy, chim ri bay về Nghiêng nghiêng buồng chuối bên hè Rặng tre, bãi mía bốn bề vẫy theo…Chú qua bao suối bao đèo Đến nay chắc đã thêm nhiều chiến công Ngoài này cháu đứng cháu trông Những đêm súng nổ, lửa hồng chân mâyCháu về lớp cũ tường xây Thông hào luồn dưới bóng cây xanh rờn Chú đi phá nốt bốt đồn Cuối trời còn giặc, chú còn ra điVẫn mong ngày chú trở về Lại ngồi với cháu bên hè đánh bi…

Hạ Long

Chiều về cuồn cuộn mây đen Vòm trời, mặt vịnh nối liền với nhau Đảo xanh, đảo tía, đảo nâu Mênh mông sóng sóng trắng phau bạt ngàn Nhoáng nhoàng chớp chớp chói chang Đoàng đoàng sét sét giật vang trong ngoàiBiển đen màu mực ai mài Thoảng bay vệt nắng ban mai phớt hồng Gần xa vàng xuộm màu đồng Vàng hoe lốm đốm cải ngồng đơm hoa Tím tươi lấp loáng hoa cà Bất thần rừng rực, lòa lòa lửa gang Cầu vồng muôn sắc loang loang Vượt trên ngọn sóng cao ngang mặt ngườiHạ Long vẻ đẹp tuyệt vời Hiện lên rực rỡ lúc trời nổi giông

Hà Nội

Hà Nội có chong chóng Cứ tự quay trong nhà Không cần trời thổi gió Không cần bạn chạy xaHà Nội có nhiều hoa Bó từng chùm cẩn thận Mấy chú vào mua hoa Tươi cười ra mặt trậnHà Nội có Hồ Gươm Nước xanh như pha mực Bên hồ ngọn Tháp Bút Viết thơ lên trời caoHà Nội có nhiều hào Bụng súng đầy những đạn Và có nhiều búp bê Bóng tròn cho các bạnHà Nội có tàu điện Đi về cứ leng keng Người xuống và người lên Người nào trông cũng đẹpMấy năm giặc bắn phá Ba Đình vẫn xanh cây Trăng vàng chùa Một Cột Phủ Tây Hồ hoa bay…

Hà Nội có Bác Hồ

Trưa nay đài bỗng đưa tin Giặc Mỹ ném bom Hà Nội Tiếng loa dội từ mái ngói Từ bờ tre Từ ao cá mè Từ bờ vùng mới đắpTiếng loa dậy lên từ đất Tiếng loa dội xuống từ trời – Thằng giặc Mỹ ném bom Hà Nội rồi Hà Nội có Bác Hồ đang ở… Mẹ em nấu cơm giụi lửa Bố em họ trâu giữa đường cày Các cô, các thầy Ngừng giảng bài giữa lớp… Bạn Tĩnh, bạn Nho, bạn Lập Bạn nào mắt cũng đỏ hoe Bé Giang ngồi ở đầu hè Cũng thôi đánh chuyền đánh, chắt. Tiếng loa dậy lên từ đất Tiếng loa dội xuống từ trời – Thằng giặc Mỹ ném bom Hà Nội rồi Hà Nội có Bác Hồ đang ở… Tiếng trống gọi ngoài trụ sở Chúng em đi Lầm lì Làng xóm quê em Bỗng thành Hà Nội Tiếng ho dội từ mái ngói Từ bờ tre Từ ao cá mè – Đà đảo giặc Mỹ xâm lược! – Đà đảo giặc Mỹ xâm lược! Nhà sau ngõ trước Người người kéo ra đồng Tay cày tay súng Viên đạn bỗng nhiên nóng bỏng Trên đường I83 Xe xích đi qua Rầm rập… Mũ sắt lô nhô Tên lửa lóa nắng trời… – Các chú bộ đội ơi! – Các chú bộ đội ơi! Thằng giặc Mỹ nó ném bom Hà Nội rồi! Hà Nội có Bác Hồ đang ở.

Hạt gạo làng ta

Kính tặng chú Xuân DiệuHạt gạo làng ta Có vị phù sa Của sông Kinh Thầy Có hương sen thơm Trong hồ nước đầy Có lời mẹ hát Ngọt bùi đắng cay…Hạt gạo làng ta Có bão tháng bảy Có mưa tháng ba Giọt mồ hôi sa Những trưa tháng sáu Nước như ai nấu Chết cả cá cờ Cua ngoi lên bờ Mẹ em xuống cấy…Hạt gạo làng ta Những năm bom Mỹ Trút trên mái nhà Những năm cây súng Theo người đi xa Những năm băng đạn Vàng như lúa đồng Bát cơm mùa gặt Thơm hào giao thông…Hạt gạo làng ta Có công các bạn Sớm nào chống hạn Vục mẻ miệng gàu Trưa nào bắt sâu Lúa cao rát mặt Chiều nào gánh phân Quang trành quết đấtHạt gạo làng ta Gửi ra tiền tuyến Gửi về phương xa Em vui em hát Hạt vàng làng ta…

Hoa bưởi

Đêm qua hoa rụng cánh rồi Sớm nay cái cuống đã chồi quả non Hoa rơi trắng mảnh sân con Ôi hoa đã rụng vẫn còn ngát hương…

Hoa duối

Vườn xôn xao – Hoa nở Năm cánh xòe vàng tươi Ngỡ sao đêm xuống đậu Mải vui, quên về trời

Hoa lựu

Em trồng cây lựu xanh xanh Cuốc kêu chưa dứt mà cành đầy hoa Hoa lựu như lửa lập loè Nhớ khi em tưới, em che hàng ngày Nhớ khi mưa lớn, gió lay Em mang que chống cho cây cứng dần Trưa nay bỗng thấy ve ngân Ve ngân trưa nắng, quả dần vàng tươi Em ăn thấy nó ngọt bùi Tặng chú bộ đội, chú cười với emĐêm về đạn chú bắn lên Đỏ như hoa lựu trên nền trời xanh

Hỏi đường

Nhìn con đường nhỏ từ đây Bâng khuâng vì thiếu bóng thầy đi qua Đường ơi, có nhớ chăng là Ngày nào dạy học, thầy qua đường này? Đường rằng: Tao nhớ lắm thay! Khoa ơi, thầy giáo của mày đã xa Bao giờ thống nhất nước nhà Thầy về dạy học lại qua đường này…Nhìn con đường rợp bóng cây Bỗng em lại thấy dáng thầy đi qua…

Họp báo “Chim hoạ mi”

Chiều nay “Toà soạn” họp Ở nhà bạn Thuý Giang Chủ nhà đã sẵn sàng Ngả ra con lợn béoĐầu tiên “nhà thơ” Lộ Tóc đỏ như râu tôm Chưa bước vào đến cửa Đã đọc thơ ồm ồmRồi đến “hoạ sĩ” Lập Tai gài chiếc bút lông Tay cầm quả bóng nhựa Vừa đi vừa tung tungCuối cùng, “nhà báo” Tĩnh Đánh một chiếc quần đùi Anh chàng vừa đi hôi Tay còn tanh mùi cáMấy “nhà” ngồi xuống đất Bàn ra báo ngày mai “Nhà thơ” thì nói ngắn “Nhà báo” thì nói dàiChưa bàn xong công việc Chủ nhà đã bưng lên Toàn là chả với nem: Những khoanh khoai lang luộc!

Hương đồng

Đồng ẩm trăng non Luống cày sực nức Mưa rào bữa trước Nắng hồng chiều nay Mùi bùn đang ngấu Mùi phân đang hoai Vôi chưa tan hẳn Còn hăng rãnh cày Hạt giống mùa qua Bốc men trong đất Giọt giọt mồ hôi Ủ lâu thành mật Bốn bề lên hương Dịu mát bờ sương Thoảng hơi gió nhẹ Vầng trăng mới hé Làn mây trong ngần Đường cày ai rạch Thành dòng sông Ngân Sao như gốc rạ Lô nhô xa gầnTrời đất đêm nay Như chim mới hót Như rượu mới cất Như mật mới đông Đi trong ngào ngạt Niềm vui gieo trồng Thịt da ta cũng Tỏa hơi ruộng đồng

Hương nhãn

Hàng năm mùa nhãn chín Anh em về thăm nhà Anh trèo lên thoăn thoắt Tay với những chùm xaNăm nay mùa nhãn đến Anh chưa về thăm nhà Nhãn nhà ta bom giội Vẫn dậy vàng sắc hoaMấy ngàn ngày bom qua Nhãn vẫn về đúng vụ Cùi nhãn vừa vào sữa Vỏ thẫm vàng nắng phaEm ngồi bên bàn học Hương nhãn thơm bay đầy Ve kêu rung trời sao Một trời sao ban ngàyVườn xanh biếc tiếng chim Dơi chiều khua chạng vạng Ai dắt ông trăng vàng Thả chơi trong lùm nhãnĐêm. Hương nhãn đặc lại Thơm ngoài sân trong nhà Mẹ em nằm thao thức Nhớ anh đang đi xa…

Kẹo hồng kẹo xanh

Tay em cầm một cành đào Ngày mồng một tết, chúng em vào thăm anh Các anh ở giữa đồng xanh Giơ tay ra đón, các anh cùng cười Cành đào em tặng rất tươi Thấy các anh khỏe, các anh cười, em yêu Kẹo xanh, kẹo đỏ rất nhiều Đứa nào anh cũng chia đều như nhau Đứa nào anh cũng xoa đầu Đứa nào anh cũng bế lâu trong lòngKhẩu pháo nó đứng nó trông Chú ta cũng muốn kẹo hồng, kẹo xanh

Kể cho bé nghe

Hay nói ầm ĩ Là con vịt bầu Hay hỏi đâu đâu Là con chó vện Hay chăng dây điện Là con nhện con Ăn no quay tròn Là cối xay lúa Mồm thở ra gió Là cái quạt hòm Không thèm cỏ non Là con trâu sắt Rồng phun nước bạc Là chiếc máy bơm Dùng miệng nấu cơm Là cua, là cáy Chẳng vui cũng nhảy Là chú cào cào Đêm ngồi đếm sao Là ông cóc tía Ríu ran cành khế Là cậu chích choè Hay múa xập xoè Là cô chim trĩ…

Khi mẹ vắng nhà

Kính tặng mẹ emKhi mẹ vắng nhà, em luộc khoai Khi mẹ vắng nhà, em cùng chị giã gạo Khi mẹ vắng nhà, em thổi cơm Khi mẹ vắng nhà, em nhổ cỏ vườn Khi mẹ vắng nhà, em quét sân và quét cổngSớm mẹ về, thấy khoai đã chín Buổi mẹ về, gạo đã trắng tinh Trưa mẹ về, cơm dẻo và ngon Chiều mẹ về, cỏ đã quang vườn Tối mẹ về, cổng nhà sạch sẽMẹ bảo em: Dạo này ngoan thế! – Không mẹ ơi! Con đã ngoan đâu Áo mẹ mưa bạc màu Đầu mẹ nắng cháy tóc Mẹ ngày đêm khó nhọc Con chưa ngoan, chưa ngoan!

Khi mùa thu sang

Mặt trời lặn xuống bờ ao Ngọn khói xanh lên, lúng liếng Vườn sau gió chẳng đuổi nhau Lá vẫn bay vàng sân giếngXóm ngoài, nhà ai giã cốm Làn sương lam mỏng, rung rinh Em nhỏ cưỡi trâu về ngõ Tự mình làm nên bức tranhRào thưa, tiếng ai cười gọi Trông ra nào thấy đâu nào Một khoảng trời trong leo lẻo Thình lình hiện lên ngôi saoNhững muốn kêu to một tiếng Thu sang rồi đấy! Thu sang! Lòng bỗng nhớ ông Nguyễn Khuyến Cõng cháu chạy rông khắp làng…